بررسي تأثيرپذيري اندرزنامه‌هاي دورۀ اسلامي ميانه از ميراث اندرزنامه‌نويسي ساسانيان با تأكيد بر سياست‌‌نامۀ خواجه نظام‌الملك طوسي

هدف از نگارش اين مقاله بررسي تأثيرپذيري اندرزنامه‌هاي دوران اسلامي از ميراث برجاي‌مانده از اندرزنامه‌نويسي زمان ساسانيان است. علاوه‌بر مروري كلي بر اندرزنامه‌هاي اوايل دوران اسلامي كه تلاش مي‌كردند ميان فرهنگ ايران و عرب هم‌نهادي ايجاد كنند؛ تأكيد اين مقاله بر كتاب «سياست‌نامه» يا «سيرالملوك» اثر خواجه نظام‌الملك طوسي است. پرسش اين است كه در ادامۀ سنت اندرزنامه‌نويسي در ايران، خواجه نظام‌الملك در كتاب سياست‌نامه در چه زمينه‌هايي از اندرزنامه‌هاي زمان ساسانيان تأثير پذيرفته است. با بررسي كتاب «سياست‌نامه» معلوم مي‌گردد خواجه در زمينه‌هايي چون تأكيد بر ريشۀ آسماني پادشاهي و وظايف پادشاه، تأكيد بر فرّ كياني، پيوند بين دين و پادشاهي، عدالت و دادگري و ضرورت خردمندي مصاحبان شاه تحت‌تأثير اندرزنامه‌هاي زمان ساسانيان بوده است. هدف خواجه از نگارش كتاب سياست‌نامه اين بوده است كه از طريق آن و از زبان شهرياران گذشته با پادشاه سلجوقي سخن بگويد و آنها را به‌سوي پاسداشت دين و مذهب مسلط سوق دهد. همچنين شهريار را عليه بدكيشان تحريك كند، عدالت اشرافي را به شاه بياموزاند و با ارائۀ الگوي شهرياري گذشته، شاه را از خصلت بدوي و قبيله‌اي دور كند و نظام سلطنت را بر پايۀ آداب، قاعده و قانون استوار سازد. اين پژوهش با روشي تحليلي و توصيفي درصدد است اين تأثيرات را موردبررسي قرار دهد.