قضاوت و دادرسي از ديدگاه خواجه نظام‌الملك طوسي با تأكيد بر سياست‌نامه

يكي از بنيادي‌ترين مفاهيم در حيطۀ انديشه و در علم سياست، مفهوم قضاوت و دادرسي است. از اين مفهوم تعابير و تعاريف متعددي شده و موضوع تفكر و تعقل بسياري از انديشمندان بوده است. يكي از اين انديشمندان خواجه نظام‌الملك طوسي وزير مقتدر سلسلۀ سلجوقي است. خواجه نظام‌الملك به دليل شرايط خاص ايران دوران سلجوقي و ضرورتي كه براي پرداختن به موضوع قضاوت و دادرسي احساس مي‌كرده، در كتاب ارزشمند خود، سياست‌نامه (سيرالملوك)، بارها به موضوع قضاوت پرداخته و رعايت آن را به دولتمردان زمان خود توصيه نموده است. خواجه نظام‌الملك، با واقع‌بيني قضاوت را با داشتن نيم‌نگاهي به انديشۀ عدالت در يونان باستان و دريافتي گزينشي از انديشۀ عدالت در ايران باستان، تحليل مي‌نمايد. خواجه رعايت دادرسي و قضاوت را به جهت قوام و دوام حكومت، متذكر مي‌شود و اجراي آن را عاملي در جهت افزايش قدرت پادشاه مي‌داند. اين مقاله با رويكردي توصيفي- تحليلي، در پي پاسخ به اين سؤال است كه دلايل و زمينه‌هاي پرداختن به قضاوت در كتاب سياست‌نامه چيست؟ از ديدگاه خواجه نظام‌الملك قضاوت و دادرسي چه مصداق‌هايي دارد و عمده‌ترين موانع و چالش‌هاي برقراري قضاوت و دادرسي چيست؟ خواجه نظام‌الملك با طرح موضوع قضاوت سعي داشته تا قوام و دوام حكومت سلجوقيان تضمين شود. به عبارت ديگر قضاوت در نظر خواجه وسيله‌اي بوده تا بتواند با كمك آن امنيت، رفاه، آباداني و پيشرفت سرزميني را تأمين كند و پس از آن بتواند به ادارۀ بهتر كشور بپردازد و در آخر كار قدرت و بقاي حكومت را تضمين نمايد.