ملاحظاتي در به‌كارگيري نيروهاي دولتي (بر اساس سيرالملوك)

يكي از ضروريات تشكيل دولت از زماني كه بشر يكجانشين شد و نياز به تشكيلات دولتي را احساس كرد، به‌كارگيري نيروي انساني لازم جهت ادارۀ امور بود. در اندرزنامه‌ها توصيه‌هاي گوناگوني دربارۀ استخدام كاركنان به حكام شده است. نظام‌الملك در كتاب سيرالملوك به‌طور اختصاصي فصلي را به چگونگي به‌خدمت‌گرفتن عاملان دولتي اختصاص داده است. اين نوشته بر آن است با به‌كارگيري منابع كتابخانه‌اي و بهره‌گيري از روش تحليلي و تفسيري، عوامل و ملاحظاتي را كه حاكم بايد براي به‌خدمت‌گرفتن نيروهاي دولتي در نظر بگيرد را بر اساس ديدگاه نظام‌الملك تبيين نمايد. خواجه بر اين باور است كه نبايد به يك فرد بيش از يك شغل واگذار كرد، زيرا او نمي‌تواند به همۀ شغل‌هايش برسد و ناچار يكي از آنها معطل مي‌ماند. نبايد يك شغل را به چند نفر محول كرد؛ زيرا از يك‌سو فرد انگيزه براي انجام هرچه بهتر آن شغل را از دست مي‌دهد و از سوي ديگر عاملان در هنگام به‌وجودآمدن مشكل، تقصير را به گردن هم مي‌اندازند. افزون بر اين او معتقد است هراندازه جغرافياي حكومت گسترده‌تر باشد، بايد نيروهاي بيشتري را به‌كار گرفت و مذهب فردي كه به استخدام دولت درمي‌آيد بايد با مذهبي كه حكومت بر آن تأكيد دارد، منطبق باشد.