نگاهي سبك‌شناسانه به نثر سياست‌نامه

كتاب گران‌قدر «سياست‌نامه» از منشآت جاودان و فناناپذير قرن پنجم هجري، اثر ارزشمند قوام‌الدين ابوعلي حسن‌بن اسحق ملقب به «نظام‌الملك» است كه افزون بر اهميتي كه به لحاظ سياسي، اجتماعي و تاريخي دارد، از نظرگاه زبان و ادب فارسي و سبك و شيوۀ نوشتاري و سلاست انشا، جزالت عبارت، روشني مطالب و تنوع موضوع نيز داراي جايگاهي ويژه است. اين كتاب در سبك و شيوۀ نوشتاري و از لحاظ واژگاني كه در آن به كار رفته، نمونۀ روشن و نيكويي از نثر فارسي با ويژگي‌هاي سنتي نثر روزگار ساماني و غزنوي و اصطلاحاً «نثر مرسل» است و از اين‌رو «سياست‌نامه» در مطالعۀ تاريخ نثر فارسي كتابي مهم است، زيرا خواجه نظام‌الملك به روايت بسياري از تاريخ‌نويسان ازجمله منشيان و دولتمردان چيره‌دست و مجرب قرن پنجم است كه تلاش كرده با بياني ساده، سنجيده، كوتاه، به دور از كلمات سخت عربي و مهجور، بي‌تكلف و به دور از هرگونه اغراق و تصنع و اجتناب از سجع و در نهايت ايجاز و... مسائل خطير سياسي را براي ملكشاه كه پادشاهي جوان و اندك‌مايه در دانش بوده ارائه نمايد. در اين مقاله با عنوان نگاهي سبك‌شناسانه به نثر سياست‌نامه، پس از بيان وضع نثر در قرن پنجم، به بررسي ويژگي‌هاي نثر مرسل پرداخته و در ادامه مختصات سبكي، نوادر لغات، تركيبات و افعال، پاره‌اي از كنايات و استعارات و گونه‌هاي جديد كاربرد افعال در جمله و... به‌همراه شواهد مثال ذكر مي‌گردد.