ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﺘﯽ ﮔﻨﺒﺪﻫﺎي ﻣﺴﺎﺟﺪ ﯾﺰد و ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺼﺪاق ﻣﻌﻤﺎري ﭘﺎﯾﺪار اﯾﺮاﻧﯽ- اﺳﻼﻣﯽ

معماري به عنوان يك پديده كه زاده تفكر انساني است و براي آسايش و آرامش انسان به وجود مي آيد وابسته به نحوه نگرش و بنيان هاي فكري اوست. اگر با ديدي منصفانه به اين قضيه نگاه كنيم، درمي يابيم كه هدف از آفرينش معماري تنها پاسخگويي آن به نيازهاي فيزيكي و مادي نيست و هدفي بس والاتر كه از آن برقراري ارتباط با عميق ترين احساسات انساني است بر آن مرتب مي باشد. معماري پايدار،مانند ساير مقولات معماري،داراي اصول و قواعد خاص خود است و به طور اجمالي اين دو مرحله را دربرمي گيرد:طراحي هماهنگ با سيستم آفرينش و طراحي براي انسان،كه هر كدام آنها استراتژي هاي ويژه خود را دارند.شناخت و مطالعه ي اين تدابير، معمار را به درك بيشتر از محيطي كه بايد طراحي آن را انجام دهد، مي رساند.توسعه پايدار نيز سامانه بزرگي است كه ضمن تأمين متناسب نيازهاي مادي انسان ها در محيط، مي تواند با كمترين ميزان تخريب، در جهت رشد و كمال آنها نيز زمينه سازي نمايد.تنها با معيارهاي انساني است كه مي توان به تحليل و ارزيابي محتواي آثار معماري پايدار،آنگونه كه حقيقتاً هستند و بر مخاطبين خود اثر مي گذارند،پرداخت. كاركردهاي تازه در معماري ايران پس از اسلام،معماران را به نحو خاصي از ساماندهي فضا نيازمند ساخته است.كيفيت و محتواي انساني معماري در نحوه ساماندهي فضا و در رابطه متقابل صورت و معنا پديدار مي شود،و اگرنه بررسي يك بعدي و تجزيه شده عناصر و اجزاء لاشه يك موجود زندهرا جداگانه تحليل و ارزيابي كنيم.با تأسف،در بسياري از پژوهش ها در تاريخ معماري،به چگونگي كاركردها و ساماندهي فضاها و ارتباط متقابل آنها، بسيار اندك پرداخته مي شود. با توجه به مطالب فوق،در اين مقاله پس از تعريف مفاهيم و بررسي تاريخي موضوع،در تجزيه و تحليل آثار معماري و در اين مورد ويژه،معماري گنبدها،به سامانه هاي سازه اي و معنايي بطور همزمان توجه شده است