ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﮑﻤﺖ در ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ - اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﻇﺎﻫﺮي ﺣﺠﺎب در ﻣﻌﻤﺎري

ﺣﺎﺻﻞ ﻗﺮن ﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻨﺮ اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ، ﯾﺎدﮔﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه از آن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺤﺮان ﻫﻮﯾﺖ و ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ ﻓﺰاﯾﻨﺪه در ﺳﯿﻤﺎي ﺷﻬﺮ ﻫﺎ و ﺑﻨﺎ ﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ، ارزش ﻫﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺗﺠﺎرب ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن را ﻫﺮ روز ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد. ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ، ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺎدي و ﻇﺎﻫﺮي ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺗﻼش اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ در ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﭙﺮدازد. ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺨﺎﻃﺐ و ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪه ي اﺛﺮ ﻫﻨﺮي، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺳﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد، رﺳﺎﻧﻪ اي از آﻣﻮزه ﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﻠﮑﺎت روح اﻧﮕﯿﺰ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ، ﻣﻌﻤﺎر ﺳﺎﻟﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺷﺪ ﻣﻌﻨﻮي و ﮐﺴﺐ ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ، اﺑﺰار ﺗﻮﺳﻌﻪ ي ﻓﯿﺾ اﻟﻬﯽ را در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد. و ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ از ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ، ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﻨﺎي ﻓﯽ اﷲ رﺳﯿﺪه، ﺟﺮﯾﺎن ﺣﮑﻤﺖ اﻟﻬﯽ را در وﺟﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎز ﭘﺮوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﻧﮕﺮش ﺣﮑﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ، در اﺻﻞ، ﻧﮕﺮﺷﯽ درون زاﺳﺖ؛ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺑﺎز ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﮏ ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﭘﯿﺸﺮو را ﻓﺮاﻫﻢ آورد. ﻫﺪف از ﮔﺮدآوري اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺣﮑﻤﺖ در ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ، ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﮕﺮش ﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺣﮑﻤﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻌﻤﺎري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از اﯾﻦ رو اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در اﺑﺘﺪا ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﻫﻨﺮ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد. در اداﻣﻪ ﻣﻌﻤﺎري ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺮه ي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ي ﺑﻨﺎي اﺳﻼﻣﯽ و ﺣﮑﻤﺖ ﺗﮏ ﺗﮏ اﺟﺰاي آن ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﺷﻮد. و در اﻧﺘﻬﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﺠﺎب در ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ آﯾﻨﺪه ﻣﻌﻤﺎري اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎﯾﻪ روﯾﮑﺮدي ﻓﻠﺴﻔﯽ و درون زا ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ، ﻧﮕﺮﺷﯽ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻮر ﻋﯿﻨﯽ آن را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺷﯿﻮه ﻣﻌﻤﺎري اﯾﺮاﻧﯽ، ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد.