تجزيه‌وتحليل نقوش و فرم شمعدان‌هاي بلورين در موزه قاجار تبريز

Analysis of patterns and forms of crystal candlesticks in Qajar museum,tabriz

چكيده هنر دوره‌ي قاجار به‌نوعي حدفاصل بين هنر سنتي ايران و هنر نوگراي ايران است. در اين دوره، هنر به مرحله جديدي وارد مي‌شود. هنر شيشه‌گري نيز ازجمله اين هنرها در دوره قاجار مي‌باشد كه از شيوه ساخت سنتي خارج و به شكل صنعتي اجرا مي شود. در توليدات شيشه‌اي عصر قاجار، وسايل روشنايي، ‌بخش وسيع و مهمي را به خود اختصاص داده است. شمعدان‌ها و چراغ هاي شيشه‌اي به شيوه‌هاي مختلف توليد و متناسب باسليقه مخاطب ايراني تزيين‌شده و به بازار عرضه مي‌شده است. از نمونه آثار اين دوره، نمونه هايي است كه در تالار فانوسِ موزه قاجار تبريز نگهداري مي شود. هدف اصلي اين مقاله تجزيه‌وتحليل بصري و معرفي نقش‌مايه‌هاي شمعدان هاي بلورين و بررسي رابطه نقش و فرم آن‌ها است لذا پژوهش در راستاي پاسخگويي به اين سؤالات كه تزيينات شمعدان‌هاي بلورين از چه نقوش و دوره‌اي متأثر بوده است؟ نقوش موجود در شمعدان‌هاي بلورين داراي چه ويژگي‌هاي بصري است؟ تدوين‌شده است. به اين جهت از ميان 70 وسيله روشنايي موجود در موزه قاجار تبريز دو نمونه شمعدان بلورين انتخاب و موردبررسي قرار گرفت. مقاله حاضر از نوع كاربردي است كه به روش توصيفي _ تحليلي موردپژوهش قرارگرفته است و گردآوري اطلاعات بر مبناي مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني مي‌باشد يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه نقش و نگار در داخل ترنج‌ها به شكل فرم هاي ساده‌شده‌ي اسليمي بوده به‌طوري‌كه بيشتر نقوش از خطوط اسپيرال در تركيبي از خطوط راست و تكثير آن‌ها در حالت پياپي و تكي در تركيب ترنج‌ها استفاده‌شده است. گل‌هاي به‌كاررفته در اين مجموعه آثار گل‌هاي سه، چهار، پنج و شش پر است. همچنين در اين آثار نقوش انساني (چهره ناصرالدين‌شاه)، حيواني (نقش شير و خورشيد) نيز استفاده‌شده است و فرم شمعدان‌ها نيز در نقوش نمايان است.