بررسي تحول چهره نگاري‌،‌ در نقاشي‌هاي دوره قاجار

A study of the evolution of portraiture in Qajar period paintings

دوره قاجار مقارن با وقايع مهمي در اروپا همزمان بود؛ كه اين وقايع موجب ايجاد تحولاتي در بسترهاي جديد اجتماعي و سياسي در اين دوره گرديد و حتي در هنر اين عصر نيز ظهور و توسعه يافت. چنين تغييرات نه تنها در ايران بلكه بيشتر كشورهاي جهان را در عرصه هاي سنتي، فرهنگي و هنري تهديد مي كرد و موجب ايجاد چالش‌هاي مختلف شد. اما يكباره با ورود اين موج عظيم در دوره قاجار ويژگي‌هاي تصويري و چهره نگاري با مفاهيم فراواقعي و عرفاني و... جاي خود را به مضامين جهاني و با تاثيراتي از هنر اروپايي نمايان مي‌كنند. در اين دوره يكي از موضوعات مورد استقبال هنرمندان، چهره‌پردازي با شيوه خاصي است كه استادانه اجرا شده اند. حال سوال تحقيق اين است: نحوه اجراي چهره‌ها افراد دوره قاجار چگونه است؟ چه عوامل و موضوعاتي بر چهره نگاري‌هاي اجرا شده بر تابلو نقاشي تاثير گذاشته است؟ هدف از اين تحقيق بررسي بخش چهره‌نگاري‌هاي تصوير شده بر روي تابلو هاي نقاشي لاكي است كه در آن‌ها شيوه و تاثيرات فرهنگ غرب انعكاس يافته است. بر مبناي اين پژوهش با روش توصيفي و تحليلي به گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه اي و از مجموعه ناصر خليلي و منابع تصويري ديگر انجام شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد بيشتر چهره ها سه رخ است و خيلي به ندرت چهره اي از رو به رو يا نيمرخ كار شده است و اين پاي بندي به اصول گذشته است. دفرماسيون چهره نگاري و فرم‌هاي پردازش شده تصويري حاكي از ذهن گرايي نقاش است. در چهره پردازي‌ها ويژگي‌هاي دنيوي و احساسي بيشتر به كار برده شده و مخاطب را به فضاي معنوي دعوت نمي‌كند و در حتي در چهره‌ افراد نگرشي اشرافيت پنهان، كنش‌مند و گاهي‌ آشكار و در ابعاد متفاوت اجرا شده اند.

The Qajar period coincided with important events in Europe; These events caused changes in new social and political contexts in this period and even emerged and developed in the art of this era. Such changes threatened not only Iran but also most countries of the world in the traditional, cultural and artistic fields and created various challenges. But suddenly, with the arrival of this great wave in the Qajar period, visual and portraiture features with surreal and mystical concepts, etc., show their place in global themes and with influences from European art. In this period, one of the topics welcomed by artists is face painting in a special way that has been performed masterfully. Now the research question is: how are the faces of the people of the Qajar period? What factors and themes have influenced the portraits performed on the painting? The purpose of this study is to examine the portraits depicted on lacquer paintings, which reflect the style and influences of Western culture. Based on this research, descriptive and analytical methods have been used to collect information from the library and from the collection of Nasser Khalili and other visual sources. The results of this research show that most of the faces are three-faced and very rarely a face or profile is worked on, and this adherence to the principles of the past. Deformation of portraiture and processed image forms indicate the painter s subjectivism. In face painting, worldly and emotional features are used more and do not invite the audience to a spiritual atmosphere. And even in the faces of individuals, the attitudes of the aristocracy are hidden, active, and sometimes overt, and implemented in different dimensions.