نگاهي گذرا به اخلاق در نهج البلاغه

درست يا نادرست بودن اعمال انسان و اينكه كدام عمل، اخلاقي و كدام غير اخلاقي است، موضوعي است كه مي توان قدمت آن را در كشورها و فرهنگ هاي مختلف، حتي تا زمان هاي اساطيري و آغاز آفرينش انسان امتداد داد و از آن بحث نمود. اخلاق در زندگي انسان چنان اهميتي دارد كه هم در تعاليم مذهبي بر آن تاكيد شده است و هم در ادبيات اكثر كشورها، در نوع «ادبيات تعليمي» مفاهيم و مصداق هاي اخلاقي فراواني مي توان مشاهده نمود. با توجه به چنين اهميتي، مقالۀ حاضر به بررسي اخلاق در نهج البلاغه پرداخته است. براي درك بهتر، مقاله در چهار بخش تنظيم شده است: در بخش نخست يا مقدمه، كلياتي در مورد اخلاق و تعريف آن ذكر گرديده است. در قسمت دوم رابطه اخلاق با دين، علل اهميت اخلاق در مذهب و قدمت موضوعات اخلاقي در دين بررسي شده است. در قسمت سوم، اهميت و پيشينه اخلاق در ايران و اسلام، به طور گذرا، ذكر و نشان داده شد كه اندرزنامه هاي دوران اسلامي ايران را، مي توان ادامۀ همان سنت اندرزنامه نويسيِ ايران باستان در كتاب هايي چون شايست نشايست، مينوي خرد و... به حساب آورد. قسمت چهارم كه بخش اصلي مقاله است، به بررسي اخلاق در نهج البلاغه مي پردازد. در اين بخش با ذكر آمار و نمونه، اخلاق و مفاهيم اخلاقي، شاخه هاي گوناگون اخلاق مانند اخلاق زيست محيطي، اخلاق حرفه اي، مهمترين اصول اخلاقي حاكم بر نهج البلاغه و... توصيف و تشريح شده است. مقاله حاضر كه با شيوه اسنادي و تحليلي نوشته شده است، در پايان نتيجه مي گيرد كه نهج البلاغه با آنكه متني مذهبي و ادبي است، اما در آن مسائل و مفاهيم اخلاقي از اهميت فراواني برخوردار است و نمونه هاي زيادي در اين مورد مي توان در آن مشاهده كرد.