ارتباط متقابل ادب فارسي و عربي در تحميديه و مقامه با تكيه بر تحميديه مقامات حميدي و مقامات حريري

به طوركلي اشتراكات فكري و عاطفي فطري انسا ن ها موجب ايجاد شباهت هاي بسياري در آثار ادبي ادبيات جهان با زبان ها و فرهنگ هاي مختلف شده است. اين شباهت ها در ادبيات كشورها و اقوامي كه از نظر فرهنگي، اجتماعي و حتي اقليمي نيز با همديگر اشتراكاتي دارند، بيشتر مشاهده مي شود؛ تاجايي كه مي توان گفت به تأثير و تأثّر تبديل مي شود. اشتراكات ديني قوم ايراني و عرب در كنار ديگر اشتراكات آنها نيز موجب شده ادبيات فارسي و عربي در جنبه هاي بسياري با همديگر ارتباط متقابل داشته باشند. مقامه نويسي و تحميديه نويسي، دو نوع ادبي رايج در ادبيات فارسي و عربي هستند كه شايد بيش از ديگر جنبه هاي ادبي اين دو قوم از هم اثرپذيرفته باشند، آن هم به اين دليل كه تحميديه نويسي حداقل به اين شيوۀ خاص، فقط مختص مسلمانان است و به احتمال زياد مقامه نويسي هم از ابتكارات آنها بوده است. نكته قابل توجه اينكه اين دو نوع ادبي كه عربي نويسان ايراني ابتدا به نگارش آن پرداخته اند بعداً به شكلي قوي تر مورد توجه ادباي عرب زبان قرار گرفت؛ هرچند دوباره شكل منسجم تر و كاملتر آن تقريبا با حدود يك قرن فاصله از ادبيات عربي به ايران بازگشت و ادباي فارسي نويس به پيروي اين شيوه و حتي تكميل و تكامل آن پرداختند و آثار ارزشمندي در اين دو نوع ادبي آفريدند. پس با توجه به اهميت و جايگاه تحميديه و مقامه در ادبيات فارسي و عربي و مشاركت ادباي ايراني و عرب در آفر ينش و تكامل آن دو، مطالعه و بررسي توصيفي- تحليلي تحميديه هاي مقامات حريري و مقامات حميدي اين ارتباط متقابل را نشان مي دهد؛ به گونه اي كه ثابت مي كند نويسنده هاي اين دو تحميديه از نظر تركيب معنايي متن، آرايه هاي لفظي و معنوي تقريبا روشي يكسان دارند؛ اما به سبب تكلف و تصنع موجود در مقامات حريري پيچيدگي و دشواري اثر حريري بيشتر از مقامات حميدي است و در عوض مقامات حميدي از تنوع موضوعي و جذابيت موسيقايي بيشتري برخوردار است.