بررسي تطبيقي مقرنس در معماري ايران و عرب؛ رويكردي زبان شناختي

پيوند ناگسستني هنر و فرهنگ مردم هر سرزمين با زبان آنان ، انجام مطالعات بينارشته اي را ايجاب مي نمايد؛ همچنين گستردگي روابط علمي و هنري ايران و جهان عرب ، لزوم پرداختن به اشتراكات ، تفاوت ها و دستاوردهاي اين تعاملات تاريخي را روشن مي سازد. موضوع مورد بررسي در اين مقاله ، « مقرنس » به عنوان تكامل يافته ترين تزئين سه بعدي در هنر اسلامي از منظر زبان شناسي در معماري ايراني و عرب مي باشد. تزئينات هندسي يكي از اصول معماري ايران در دوران اسلامي است كه در بسياري از آثار فاخر كاربرد داشته است. مقرنس ، به عنوان كامل-ترين آرايه ي هنر اسلامي آميزه اي است از هنر ، علم حساب ، نبوغ و تسلط مطلق بر سازه و تزئين. مقرنس در روند تكاملي خود در سرزمين-هاي اسلامي با وجود اشتراكات فراوان در اجزاء ، نام گذاري هاي متفاوتي يافته است. مسأله ي « نامگذاري » امري بسيار مهم در زبان شناسي و به ويژه معني شناسي محسوب مي گردد. برخي زبان شناسان معتقدند كه مقايسه ي تعداد اسامي انتخاب شده در زبان هاي مختلف براي پديده اي واحد ، حاكي از تفاوت نگرش گويشوران به جهان و پديده هاي پيرامون خود مي باشد كه بر اساس ظرافت ديد و پيچيدگي فكري خود، تقطيع هاي بيشتر يا كمتري انجام داده و نام هاي جزئي تر يا كلي تري را برگزيده اند. پژوهش حاضر بر اساس خصوصيات مسأله از نوع توصيفي ، ماهيت داده ها كيفي و روش گردآوري داده هاي تحقيق ، كتابخانه اي مي باشد. نگارندگان به اين نتيجه رسيده اند كه در هنر عرب با پرهيز از نام گذاري اجزاء ، مقرنس را براي گروهي از عناصر سازه اي و تزئيني سه بعدي مانند رسمي بندي ، كاربندي ، يزدي بندي و مقرنس به كار مي برند ؛ دامنه ي نام گذاري گاه فراتر رفته و به گنبدهاي پلكاني نيز مقرنس اطلاق گرديده است. از آن جائي كه نام گذاري هاي مقرنس و اجزاء آن در معماري ايراني و عرب بر هم منطبق نيستند، تفاوت هاي موجود در زمان ترجمه ي متون، مشكلاتي در پي خواهند داشت و موجب ابهام در تبادل اطلاعات خواهند شد.