بررسي تطبيقي «پير و مرشد» در فرهنگ ايران و شبه قاره هند ( با تكيه بر عصر مغول تا تيموريان)

زبان فارسي به عنوان يكي از گنجينه‌هاي علمي و فرهنگي، بستر انتقال دانش بشري در حوزة وسيعي از تمدن هاي كهن جهان به ويژه قلمرو گستردة امپراتوري ايران و شبه قاره را در بر مي-گرفت كه ابتدا توسط جنگجويان ايراني و صوفيان برجستة مسلمان به آنجا وارد شد و در دورة بابريان هند به اوج خود رسيد. به دليل اعتقاد شديد سلاطين و شاهزادگان تيموري، دورة ايلخانان و تيموريان علي الخصوص قرن نهم يكي از دوره هاي طلايي رواج تصوف در ايران و شبه قاره هند به حساب مي آيد. آنها مشايخ صوفيه را بسيار بزرگ مي داشتند و امتزاج شريعت و طريقت در اين عهد باعث گرديد كه مردم، اصحاب خانقاه را به عنوان متصديان امور شرع ببينند. شبه قاره نيز رواج روزافزون تعليمات صوفيه و تشويق هاي حكومت وقت سبب گرديد در كنار حيات ادب فارسي، درويشي و تصوف به گونه اي نفوذ كند كه در قرن نهم و دهم كمتر شاعر و نويسنده اي در تمام مناطق هند از ذوق عرفاني و جلوه هاي آن بي بهره باشد. در اين مقاله سعي كرديم با نگاهي تطبيقي به تحليل ديدگاه برخي از شاعران شاخص عارف ايران و هند در عهد مغول تا تيموري؛ اعم از مفاهيم مشترك، افراد شاخص و فرقه هاي معروف صوفية دوره ايلخانان و تيموريان با تكيه بر مقايسة مفهوم پير و مراد در عرفان ايران و هند بپردازيم. از آنجا كه سهم ايرانيان در پايه گذاري فرهنگ و تمدن ايراني و گسترش عرفان و تصوف اسلامي در كشورهاي شبه قاره، اعم از سهروردي و چشتيه ، كبرويه و نقشبنديه در اين عهد چشمگير است؛ به عبارت ديگر به علت اين كه بنيان-گذران و بسياري از اقطاب اين مكاتب صوفيه ايراني بودند، بررسي تطبيقي هر كدام از مفاهيم عرفاني مشترك دو منطقه بويژه در شعر شاعران عارف شاخص اين دوره قابل تحقيق و تأمل است.