اكتشاف گوهرسنگ ساتين‌‌اسپار براي اولين بار در ايران، زون زاگرس چين‌خورده، منطقه فارس

First Satin Spar Gemstone Exploration in Iran Folded Zagros Zone, Fars Region

زون زاگرس چين‌‌خورده در منطقه فارس عمدتا متشكل از سازندهاي تبخيري، آواري و كربناته است. در مناطق جنوب و جنوب‌‌غرب استان فارس در زون زاگرس چين‌‌خورده (سازند‌‌هاي گچساران و بختياري) كاني‌‌سازي ژيپس در قالب گوهرسنگ ساتين‌‌اسپار و سلنيت رخ داده است. در تعريف يك گوهرسنگ ويژگي سختي، دوام و زيبايي از مؤلفه هاي مهم هستند اما گاهي وجود يك ويژگي نوري و پديده گوهرشناختي در يك كاني مي‌‌تواند بسيار قابل توجه باشد و يك كاني معمولي را در گروه گوهرسنگ‌‌ها جاي دهد. كاني ژيپس با وجود سختي حدود 2 نمي‌‌تواند به عنوان يك گوهرسنگ شاخص پذيرفته شود؛ اما كاني ساتين‌‌اسپار با همان تركيب و سختي مشابه، به علت دارا بودن پديده نوري چشم گربه‌‌اي و يا به تعبيري درخشش شناور و همچنين بلورهايي بزرگ (بيش از 150 سانتي متر طول و 50 سانتي متر عرض در محدوده اكتشافي) توانسته است از ژيپس متمايز گردد. اين پديده نوري زيبا كه ناشي از آرايش منظم و موازي فيبرهاي ساتين‌‌اسپار است، اين كاني را در دنيا به عنوان يك گوهرسنگ محبوب معرفي كرده است. در پژوهش حاضر شناسايي اين كاني نخست بر اساس ويژگي هاي فيزيكي و سپس با استفاده تجزيه به روش پراش پرتوي اشعه ايكس2 صورت پذيرفت. هچنين با استفاده از ميكروسكوپ الكتروني روبشي3 آرايش و ساختار بلورهاي فيبري و خواص نوري آن مورد بررسي قرار گرفت. با هدف بررسي وضعيت تراش و پاليش پذيري ساتين اسپار، چندين نمونه از اين گوهرسنگ نيز براي تراش فانتزي و ساخت وسايل تزئيني انتخاب گرديد. اكتشاف گوهرسنگ ساتين‌‌اسپار براي اولين بار در ايران در منطقه فارس مي‌‌تواند الگويي براي اكتشاف آن در ساير سازند‌‌هاي تبخيري كشور باشد و مواد اوليه مورد نياز براي بازارهاي مصرف و كارگاه‌‌هاي توليدي محصولات مرتبط با اين گوهرسنگ را در كشورهاي آسياي شرقي نظير چين، هند، تايلند و ديگر كشورها را تامين كند.

The folded Zagros zone in the Fars region mainly includes evaporate, clastic, and carbonate formations. Gypsum mineralization occurred in the form of Satin spar and Selenite, in the south and southwest of Fars province in the folded Zagros zone (Gachsaran and Bakhtiari formations). Hardness, durability, and beauty factors are important components, but sometimes an optical feature and a gemology phenomenon in a mineral can put it in the gemstone group. Gypsum s hardness is about 2, and usually it cannot be accepted as a gemstone, but Satin spar with the same composition and hardness, due to the cat eye or chatoyancy phenomenon (More than 150 cm long and 50 cm wide in the exploration range), has been able to distinguish itself from gypsum. This beautiful light phenomenon that results from the regular and parallel arrangement of satin fibers has made this mineral a favorite in the world. In the present study, the mineral was first identified by physical properties and then by X-ray powder diffraction (XRD) analysis. They were also examined by scanning electron microscopy (SEM) for its structure and also the structure of fiber crystals and their optical properties. For the purpose of examining the polishing condition of Satin spar, several examples of this gemstone were also selected for Fantasy and Cabochon cut and making Decorative Objects. For the first time in Iran, exploration of Satin spar s gemstone in the Fars region can be a model for its discovery in other evaporative formations in the country as well as, providing raw materials for the market and workshops of gemstone-related products in eastern Asian countries. To supply the east like China, India, Thailand and other countries.