بازشناسي نسبت مفاهيم پيشرفت و توسعه با تأكيد بر انديشه غرب

از تلاش جمعي انسان در راستاي ارتقاي كيفيت زندگي در ابعاد مادي و معنوي در بستر فرايندي تغييرزا كه موجب ارتقاي مطلوبيت‌ها شود به‌عنوان پيشرفت ياد مي‌گردد. پيشرفت فرايندي مثبت و افزاينده شامل تغييرات مترقيانه در مسير تكامل است كه بشر را قادر مي‌سازد آمال و آرزوهاي خود را دنبال نموده و شرايط زيست خويش را به‌سوي بهبود سوق دهد. اما با گسترش و ازدياد پيچيدگي جوامع و لزوم تأسي به برنامه‌ريزي‌هاي راهبردي جهت تحقق پيشرفت پايدار و اثربخش، ضرورت حركت به‌سوي تدوين الگوهاي پيشرفت متناسب با ساخت و بستر ويژة هر جامعه مطرح مي‌گردد. در عين حال مفهوم پيشرفت در يك رابطه متعامل و همبسته (شبكه معنايي) و البته به باور برخي رقيب با مفاهيمي همچون رشد و توسعه قرار دارد. بنابراين تبيين روابط ميان اين مفاهيم از منظر ماهيت‌شناسانه، و جانمايي الگوهاي برآمده از هريك در سير تكامل جامعه و ارزيابي كاركردهاي آنها ضروري است. نوشتار حاضر براساس تحليل تاريخي انديشه غرب، اشاره دارد كه پيشرفت و توسعه مفاهيم رقيب نيستند، بلكه از رابطه‌اي همبسته و متكامل‌ كننده در طول زمان برخوردارند. و نوعي رابطه پسيني و پيشيني ميان آنها برقرار است. بر اين اساس كاربست الگوي پيشرفت در ايران در يك دوره زماني خاص به منزله نفي الگوي توسعه نيست بلكه حكايت‌گر آن است كه متناسب با اقتضائات زمان و با توجه به جانمايي كشور در مسير تكاملش، هم‌اكنون به‌كارگيري الگوي پيشرفت در ازاي الگوي توسعه مي‌تواند بيشترين كاركرد و اثربخشي را در ابعاد مختلف و بخصوص عرصه سياسي بر جاي بگذارد.