روحانيت در معماري اسلامي

Spirituality in Islamic architecture

معماري علاوه بر پاسخگويي به كاربردي معين، مفاهيم را نيز انتقال داده و پيام آفريننده را به مخاطب مي رساند و ميان اين دو ارتباط معنوي برقرار مي نمايد. اين پيام‌ها هم انديشه‌هاي معمار و هم داده‌هاي بشري، فرهنگي و محيطي را در بر دارد در واقع اثر معماري مي‌تواند نقش يك وسيله ارتباطي فرهنگي اجتماعي را عهده‌ دار و در بهترين حالت در محيط اجتماعي راه كمال را هموار سازد. از اين رو هر معماري كه قادر به ارتقاء كمي وكيفي زندگي گردد معماري با ارزشي خواهد بود. از سويي اين معماري زمينه ساز كمال زندگي بوده و مي توان آنرا معنوي هم ناميد. هنر اسلامي بنا بر طبيعت و فلسفه وجودي خود هنري مقدس است و حكمت هنر اسلامي بررسي حضور اين خصوصيات قدسي در تمامي سطوح يك اثر هنري است. همانطور كه معماري، هنري براي نظم بخشيدن به فضا است، معماري قدسي هم به مدد فنون مختلف، هدف اصلي خود را در قرار دادن انسان در محضر پروردگار از طريق تقدس بخشيدن به فضايي كه مي‌سازد و به آن نظم مي‌دهد، تحقق مي‌بخشد. اسلام در بطن خود به تعبيري سنتي و نه به مفهوم جديد كلمه، كه بطور عميق واقع ‌گرا است. اين جنبه اسلام در هيچ كجا بهتر از معماري مذهبي مجال بروز نمي‌يابد، چون معماري همواره واقع‌گرايي خود را حفظ مي‌كند و حاضر به خلق آرماني موهوم نيست كه در سرشت مواد، مصالح و فضايي كه با آن سر و كار دارد وجود نداشته باشد. كعبه‌ نخستين‌ منبع‌ الهام‌ هنر مقدس‌ اسلامي‌ است‌. اين‌ الهام‌ هم‌ از قصص‌ و وحي‌، بعنوان‌ مفسر بناي‌ عرشي‌آن ‌و هم‌ از نظر ساختمان‌ فيزيكي‌ و پوشش‌ پارچه‌اي‌ بنا و آداب‌ و رسوم‌ حج‌ نشأت‌ گرفته‌ است‌. معناي‌ قبله‌ و توحيد متجلّي‌ در آن‌ و تذكر مؤمنان‌ به‌ مكان‌ مقدس‌ گمگشتة‌ مؤمنان‌ عالم‌، نخستين‌ تحول‌ را در ذوق‌ هنري‌ مسلمانان‌ پديد آورده‌ است‌. معماري مقدس معماري است كه فيزيكي را بنا مي كند كه جلوه هاي متافيزيكي دارد. در فلسفه معماري براي بنا سه ساحت در نظر گرفته مي شود: سرپناه، ساختمان و معماري، در فلسفه معماري، معماري را آن ساحت سومي مي دانيم كه همراه بامصالح مادي وكالبد ساختماني، اصول زيبايي شناختي و معنوي نيز در آن حضور دارد. معماري كه مفاهيم متافيزيكي و معنوي آن مقدم بر مفاهيم فيزيكي و مادي آن است. معماري مقدس واجد معناست بدين معني كه در تفكر انسان مقدس، فيزيك ارتباطي با متافيزيك دارد. اگر شما در فيزيك از سطح به سمت بالا فاصله بگيريد، به همان اندازه هم در معنويت و متافيزيك مي توانيد بالا رويد. اين پلكاني بودن كه در فيزيك است به گونه اي نماد صعود متافيزيكي نيز است. درتمدن عيلامي و بين النهرين معابد خود را بصورت مضرس و پلكاني همچون كوه مي ساختند. كوه به آسمان نزديكتر نشانه كمال و تعالي بوده است.