تحليل آسيب‌پذيري اكولوژيكي با تأكيد بر سنجش تاب‌آوري منطقه‌اي، مورد مطالعه استان تهران

Ecological vulnerability analysis with emphasis on measuring regional resilience, a case study of Tehran province

ابعاد گوناگون زندگي بشر، امروزه با تغييرات بسيار زياد و شدت يافتن فعاليت‌هاي انساني همراه است؛ كه بخش‌هاي مختلفي از جمله عرصه زيست‌محيطي را تحت‌تأثير قرار داده و مسائل فراواني را پديد آورده است. يكي از مباحث مهم در بين مسائل زيست‌محيطي، موضوع آسيب‌پذيري اكولوژيكي مي‌باشد. هدف از اين پژوهش، تحليل و بررسي ميزان آسيب‌پذيري اكولوژيكي استان تهران است. در اين پژوهش با استفاده از برخي شاخص‌هاي سنجش آسيب‌پذيري اكولوژيكي از جمله تراكم جمعيت، ‌ميانگين بارش سالانه، ميانگين دماي سالانه، شيب، دما و ارتفاع به ارزيابي آسيب‌پذيري اكولوژيكي استان تهران پرداخته شد. براي هركدام از شاخص‌ها با توجه به هم‌بستگي مثبت يا منفي آن‌ها با آسيب‌پذيري اكولوژيكي، در نرم‌افزار ArcGIS لايه (نقشه) رستري ايجاد گرديد. به جهت حذف اثر واحدهاي اندازه‌گيري در شاخص‌ها و تجميع لايه‌ها جهت سنجش آسيب‌پذيري اكولوژي استان، عمليات بي‌مقياس‌سازي به روش خطي انجام گرفت. از آنجايي كه ضريب اهميت در شاخص‌ها متفاوت است، با استفاده از نظرات كارشناسان، مقايسات زوجي بين شاخص‌ها انجام شد و به‌وسيله روش SWARA وزن نهايي آن‌ها تعيين گرديد. با تجميع تمامي لايه‌ها و لحاظ كردن ضريب اهميت هركدام، استان از نظر پهنه‌هاي آسيب‌پذيري به پنج پهنه بسيار خطرناك، خطرناك، خطر متوسط، كم‌خطر و بسيار كم خطر طبقه‌بندي شد. نتايج نشان داد كه بخش عمده‌اي از استان در پهنه‌هاي بسيار كم خطر و كم خطر قرار دارند؛ پهنه‌هايي كه شامل شهرستان‌هاي ملارد، ري، پرديس، شميرانات، پاكدشت، دماوند و فيروزكوه است. از نظر آسيب‌پذيري اكولوژيكي شهرستان‌هاي بهارستان، قدس و تهران جزو مناطق با خطر بسيار بالا و بخش عمده اسلامشهر، قرچك و شهريار در محدوه با خطر بالا قرار دارند. همچنين پيشوا، رباط‌كريم و بخش عمده و مركزي ورامين، جزو مناطق با خطر متوسط مي‌باشند. به‌طور كلي عمده توزيع فضايي پهنه‌هاي پرخطر از نظر آسيب‌پذيري اكولوژيكي در استان، پهنه شهرستان تهران را شامل و به سمت جنوب غربي كشيده شده است.