تزيينات معماري اسلامي از ديدگاه نشانه شناسي در مساجد

1

بشر تمايل بي اندازه اي به نماد و نمادگرايي دارد، كه دليل آن جدايي ميان بخش خودآگاه و ناخودآگاه ذهن اوست. از اين رو معنا را به واسطۀ خلق و توليد نشانه ها به وجود مي آورد، چرا كه اين نمادها واسطه اي ميان ضمير خودآگاه و ناخودآگاه تلقي مي شوند. مسجد در سرزمين هاي اسلامي به عنوان مامن و پناهگاهي براي فاصله گرفتن از زندگي مادي و پرآشوب محسوب مي شود. معماري اين بنا در مقايسه با ساير بناها به لحاظ نمادين و عرفاني از اهميت فوق العاده اي برخوردار است. نشانه ها به طور كلي به شكل هاي مختلف نظير كلمات، تصاوير، اصوات، حركات و اشياء ظاهر قابل فهم هستند. كاربرد نقوش و تزيينات، قدمتي طولاني داشته و مي توان نمود آن را در نخستين نمونه هاي معماري جستجو كرد. به طوري كه مي توان تزيينات را جزيي لاينفك از زندگي بشر عنوان نمود. البته شايان ذكر است كه تزيينات بيشتر جنبۀ نمادين داشته و كمتر به بحث زيبايي-شناسي آن توجه مي شده است. هنرمندان مسلمان با تدبير و آگاهي نسبت به كراهت تجسيم موجودات زنده به صورت نقاشي و مجسمه سازي سعي در انتقال معاني به كمك تزيينات بوده اند. اوج شكوفايي هنر اسلامي در معماري مساجد قابل مشاهده است، و نشانه شناسي به عنوان روشي مناسب جهت بررسي پديده هاي مختلف از علوم و ادبيات تا انواع هنرهاي تجسمي و نمايشي كاربرد داشته است.