بازيابي ساختار تاريخي مركز محله دولاب با محوريت مسجد تاريخي زير بازارچه ( مسجد جامع بقيه الله دولاب)

از نكات قابل توجّه در تاريخ معماري شهرهاي ايراني تا پيش از ورود تجدّد، محلّه مندي آن است. اين محلّات نه تنها به صورت فيزيكي، بافت هاي مختلف شهري را از يكديگر متمايز مي ساختند، بلكه در وجه ذهني نيز هويّت هاي خاصّ خود را در ذهنيّت شهروندان ايجاد مي كردند؛ به گونه اي كه تا چند نسل پيش، شهروندان بخشي از هويّت خود را از محلّه ي خويش اخذ مي نمودند. اما در شهرسازي معاصر در پي ورود اتومبيل به زندگي شهري تغيير زيادي در بافت كهن شهري روي داد. برش هاي غير اصولي بافت تاريخي شهر، دگرگوني هاي زيادي در چهره ي شهرها به وجود آورد. ظهور عنصر خيابان و انتقال بسياري از فعاليت ها به كنار خيابان و تسلط كامل اتومبيل به محيط محله اي، موجب بسياري از آسيب هاي رواني و اجتماعي در محلات مي باشد. محله دولاب نيز به عنوان يكي از قديمي ترين محلات شهر تهران در اثر خيابان كشي ها دچار آسيب و استحاله شده و اين امر سبب گشته كه داشته هاي شهرسازي و معماري اصيل خود را از دست بدهد. از اين روي مطالعه حاضر درصدد بازيابي ساختار تاريخي اين محله با تكيه بر ساختار اصيل (مركز محله اي) آن برآمده است. در مسير بازيابي، مسجد بقيه الله دولاب به عنوان عنصر كليدي مجموعه در كانون توجه قرار گرفته و بازيابي ساختار اصيل، از اين نقطه شروع و در شعاعي پيرامون آن گسترش مي يابد. به منظور دست يابي به اين هدف، از راهبرد كيفي با تكيه بر مطالعات كتابخانه اي، اسنادي و ميداني بهره گرفته شده است. در پي مرور و بازخواني اسناد تاريخي و منابع شفاهي با تمركز بر ساختار محله دولاب و تحليل تاريخي مستندات، ساختار اصيل تاريخي محله دولاب شناسايي و تغييرات و دگرديسي هاي اين محله تا امروز رصد گرديد. در نهايت بر اساس يافته هاي به دست آمده، نقشه بازيابي ساختار تاريخي محله دولاب به مركزيت مسجد زيربازارچه ارائه گرديد.