بررسي ميزان استفاده از مفاهيم تربيت شهروندي در محتواي كتابهاي تعليمات اجتماعي دوره اول متوسطه

شهروندي از مهمترين ايده هاي اجتماعي است كه به منظور كمك به شناخت بهتر جامعه،روابط دروني آن و هدايت كنش ها و رفتارها به وجود آمده است.اين مفهوم، مانند هر مفهوم ديگر،در بستر تاريخي- اجتماعي و درون شبكههاي مفهومي، محتوا و معناي خود را آشكار ساخته وسير تحولي خود را داشته است. اين محتوا و معنا همواره ثابت نبوده و به اعتبار تحولات پديد آمده در جوامع و رويكردهاي نظري، دستخوش تغيير شده است.دراغلب اين تعاريف، جنبه هاي حقوقي شهروندي مورد تاكيد قرار گرفته است. با اين همه، تجربه شهروندي تنها به پايگاه حقوقي فرد بستگي ندارد، بلكه به روابط بين افراد و گروه هاي اجتماعي نيز وابسته است. مبناي حقوق شهروندي آن است كه فرد انساني تنها به حكم انسان بودنش، در جامعه داراي يك سلسله حقوق، توانايي و مزايائي است كه به عقيده بسياري از حقوقدانان، اين حقوق طبيعي و غير اكتسابي است؛ و هيچ مقامي حق ندارد آن را از انسان سلب يا محدود كند. اين دسته از حقوق كه حقوق بشر و حقوق اساسي جوامع نيز از آن اقتباس شده است، بعضاً در قانون اساسي كشورها تبلور يافته و شكل ملي به خود گرفته است.بنابراين اگر شهروند را به عنوان فردي كه عضو گروه سياسي مشخصي به نام كشور است و داراي حقوق مدني، سياسي و اجتماعي است بدانيم، بايد چنين استدلال كنيم كه حقوق شهروندي آن دسته از حقوقي است كه رنگ و بوي ملي به خود گرفته است(محبي، 1384 ، 74 ).پس شهروندي، اصلي است كه بر روابط دولت و اعضاي جامعه نظارت ميكند، يعني از يك سو به امتيازات دولت و حقوق افراد و از سوي ديگر به مناسبات وفرآيندهاي تاريخي مربوط مي شود. به بيان ديگر، شهروندي پيوندهاي ميان فرد و جامعه را در قالب حقوق، تعهدات و مسئوليت ها منعكس مي سازد و چهارچوبي براي تعامل افراد، گروه ها و نهادها مجموعهاي از قوانين رسمي و عرفي است كه علاوه بر امكان » حضور و دخالت جدي شهروندان در امور سياسي جامعه خويش، موجب حفظ صيانت از اصول اساسي حيات انساني آنها و بهرهمندي از شرايط و امكانات رفاه اجتماعي است كه در تنظيم روابط افراد با يكديگر و تعاملات ملت و دولت (روابط اجتماعي ) موثر است(اسماعيلي، 1384 ). هدف عمده اين تحقيق بررسي تربيت شهروندي و حقوق شهروندي در كتب متوسطه اول مي باشد.نتايج نشان داده است؛ كه ميزان استفاده از مفاهيم تربيت شهروندي در محتواي كتابهاي اين دوره متفاوت است، در پايه سوم نسبت به ساير پايه ها بيشتر از مفاهيم تربيت شهروندي استفاده شده است. به طور كلي بر اساس ديدگاه دبيران كتب تعليمات اجتماعي دوره راهنمايي، از نظر ميزان آموزش مفاهيم تربيت شهروندي در قالب مولفه هاي شهروندي؛ شامل حقوق، تكاليف، عدالت و برابري، مشاركت اجتماعي،مشاركت سياسي و سواد سياسي در سطح متوسط و كمتر از حد انتظار بوده است.