در جستجوي ردپاي يك تعارض پنهان در منطق سنتي: مسائل مردد ميان لفظ و مفهوم

پژوهش حاضر درصدد برجسته كردن و نامگذاري يك ناسازگاري درازدامن در شيوه‌ي پرداخت به مباحث در منطق سنتي و فتح باب براي توجه به آن و لحاظ كردن آن در بررسي منطقي و تاريخي اين سنت و ريشه‌يابي مشكلات آن است. موضوع اين پژوهش انتباه دادن به وجود دوگانگي در لفظي يا مفهومي تلقي كردن طيفي وسيع از مسائل منطق در سنت اسلامي و عربي است. اين پژوهش نشان خواهد داد كه برخلاف تصور رايج از حركت تاريخي اين سنت از غلبه‌ي نگاه لفظي به غلبه‌ي نگاه مفهومي در عصر ثبات خود، و نيز برخلاف برداشت اوليه از تمايز ميان مباحث الفاظ و مباحث مفهومي و صرفا اختصاص يافتن مقدمه‌ي منطق به اولي در اين عصر، كماكان در لايه‌هاي عميق‌تر نگاه لفظي و تردد ميان نگاه لفظي و مفهومي در بخش مهمي از مسائل در طول دوره‌هاي مختلف اين سنت در عصر ثبات يافته‌ي آن، وجود دارد. همچنين، معلوم خواهد شد كه اين دوگانگي باعث بروز مشكلات جدي در مباني و احكام شده است. براي نيل به اين مقصود، مجموعه‌اي از نمونه‌ها از بخش‌هاي مختلف منطق و در آثار متعلق به مكاتب و مولفان مختلف گرد آورده شده تا وجود اين دوگانگي در آن‌ها مستند شود. در پايان، دو تحليل منطقي و تاريخي به عنوان سرنخ براي شروع بررسي ابعاد و علل اين پديده، ارائه مي‌شود.