ارزيابي اثربخشي اقدامات آبخيزداري بر وقوع سيلاب در حوزه آبخيز كارون

Evaluating the effectiveness of watershed management measures on the occurrence of floods in the Karun watershed

سيلاب ها از جمله مخرب ترين مخاطرات محيطي به ويژه در كشوهاي خشك و نيمه خشك در شرايط تغيير اقليم محسوب شده كه تهديدي جدّي براي بهره برداران و توسعه پايدار محسوب مي شوند. اين پژوهش با هدف ارزيابي اثر بخشي اقدامات آبخيزداري در كاهش فراواني و وسعت پهنه سيل گير رخ داده در بازه زماني 2013 تا 2021 در حوضه آبخيز كارون بزرگ، انجام شده است. از بين بارندگي هاي رخ داده در اين بازه زماني 94 بارندگي سبب ايجاد رواناب در منطقه مورد مطالعه شده است كه از بين، 10 بارندگي سبب وقوع سيلاب شده و 7 تاي آنها قابل تحليل با استفاده از سامانه گوگل ارث انجين است. بعد از تهيه نقشه شماره منحني، نقشه پهنه هايي كه در آن سيل رخ داده با استفاده از تصاوير رادار مربوط به پايگاه داده COPERNICUS/S1_GRD در بازه هاي زماني مورد نظر از طريق سامانه گوگل ارث انجين استخراج گرديد. از طرفي بر اساس نقشه اقدامات آبخيزداري در حوزه آبخيز كارون بزرگ، تاكنون 6 نوع عمليات آبخيزداري شامل 4 نوع عمليات سازه اي و 2 نوع عمليات بيومكانيكي در سطح 57 درصد از حوزه انجام شده است. سپس محدوده هاي وقوع سيلاب با نقشه عمليات آبخيزداري تلفيق و اثر بخشي تركيبي اقدامات بررسي گرديد. لايه پراكنش سيل هاي رخ داده با استفاده از نقاط ثبت شده در بانك اطلاعاتي سيل سازمان منابع طبيعي و آبخيزداري كشور مورد اعتبار سنجي قرار گرفت كه نتايج نشان داد كه انطباق كاملي بين اين دو پايگاه داده وجود دارد. بر اين اساس شديدترين و مخرب ترين سيل در سال 2019 به وقوع پيوسته است. نتايج تدقيق نقشه 7 سيلاب مهم رخ داده با حوزه هايي كه عمليات آبخيزداري درآن انجام شده است نشان مي دهد اين عمليات از به وجود آمدن سيلاب به طور معني داري جلوگيري كرده است و اين در حالي است كه اكثر سيلابها در مناطقي كه فاقد عمليات اجرايي آبخيزداري است رخ داده است و اقدامات آبخيزداري اثر زيادي بر كاهش فراواني سيلاب ها و وسعت پهنه هاي سيل گير دارد.