برآورد فرسايش و رسوب با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردي: حوزه آبخيز گوروي استان هرمزگان)

Estimation of erosion and sedimentation using SWAT model (Case study: Gouravi watershed of Hormozgan province)

فرسايش خاك توسط آب يكي از مسائل مهم و اصلي بازدارنده براي تحقق توسعه اقتصادي و اجتماعي و تهديدي براي دستيابي به امنيت غذايي در جهان مي‌باشد‌. هدف اين پژوهش بررسي وضعيت فرسايش و رسوب حوزه آبخيز گوروي با استفاده از مدل SWAT بود. بدين منظور ابتدا مدل رقومي ارتفاعي به مدل معرفي شد. سپس حوزه آبخيز اصلي از روي نقشه مدل رقومي ارتفاع به چند زيرحوزه و هر يك از زيرحوضه ها با توجه به همگني كاربري اراضي، خصوصيات خاك و شيب به چند واحد پاسخ هيدرولوژيكي (hru) تقسيم شد. در نهايت با استفاده از معادله جهاني فرسايش خاك اصلاح شده (MUSLE) در مدل SWAT مقدار رسوب براي دوره آماري 20 ساله (1402-1382) برآورد گرديد. براي واسنجي و اعتبارسنجي مدل از داده‌هاي رسوب ايستگاه زهبدي و روش‌هاي آماري ضريب تبيين (R2)، ضريب نش-ساتكليف (NS) و نسبت ميانگين مجذور خطا به انحراف معيار داده‌هاي مشاهداتي (RSR) استفاده شد. نتايج نشان داد مقادير R2، NS و RSR براي مرحله واسنجي به ترتيب 0.76، 9.95 و 0.06 و براي مرحله اعتبارسنجي به ترتيب 0.96، 0.93 و 0.1 بدست آمد. همچنين نتايج نشان داد ميزان رسوب برآورد شده (رسوب ويژه 7.1 تن درهكتار در سال) باتوجه به وسعت حوزه آبخيز (14490.5 هكتار) 102513 تن (78856 متر مكعب) مي‌باشد. كه آثار منفي آن پرشدن كانال‌ها، بروز سيل‌هاي ويرانگر و كاهش حاصلخيزي خاك مي‌باشد. براساس مدل اين حوزه داراي5 كلاس فرسايشي خيلي كم (I) 1725 هكتار، كم (II) 1976 هكتار، متوسط (III) 2934 هكتار، زياد (IV) 5517 هكتار و خيلي زياد (V) 2338 هكتار مي باشد. بنابراين بيشتر حوزه در كلاس فرسايشي زياد قرار دارد.