نخستين موالي مكراني و سرانجام آنان

پديده موالي يكي از مهم ترين مسائل سياسي، فرهنگي و اجتماعي دو قرن اول هجري است. با شروع فتوحات اسلامي در سرزمين‌‌‌‌هاي غير عربي، به گروه‌‌‌‌هاي غير عرب كه به روش‌‌‌‌هاي مختلف به دين اسلام مي‌‌‌‌گرويدند، موالي مي‌‌‌‌گفتند. بخش عمده‌‌‌‌اي از فتوحات مسلمانان در خارج از جزيره‌‌‌‌العرب، مناطق متعدد ايران بود. نبردهاي سرنوشت‌‌‌‌ساز عرب‌‌‌‌هاي مسلمان و ساسانيان در زمان خليفه دوم رخ داد. اين نبردها منجر به شكست ساسانيان گرديد. پس از آن هر يك از شهرهاي ايران يكي پس از ديگري به صلح يا به جنگ، توسط مسلمانان فتح مي‌‌‌‌شد. در ادامه فتوحاتِ مسلمانان در شرق ايران، مكران در اواخر دوره خليفه دوم و احتمالا در اوايل خلافت خليفه سوم به تصرف مسلمانان درآمد. در جريان فتوحات اسلامي و پس از آن، اقشار متعددي از مردم ايران به تدريج به دين اسلام روي آوردند. به ايرانيان تازه مسلمان، موالي مي‌‌‌‌گفتند. بخشي از ايرانيان تازه مسلمان شده، از اهالي مكران بودند. يكي از افراد سرشناس اين منطقه كه در جريان كشمكش‌‌‌‌ها و زد و خوردهاي نظامي، به دين اسلام روي آورد و با مسلمانان صلح نمود، فرمانده بخشي از اسواران ايراني به نام سياسوار بود. علاوه بر اين، سه گروه از اهالي مكران يعني؛ زط، سيابجه و اندگار نيز پس از اسارت توسط مسلمانان در بصره سكني داده شدند. چگونگي اسلام‌‌‌‌پذيري اين دسته از موالي مكراني و نقش و جايگاه آنان در مناسبات و حوادث پس از آن، مسأله اصلي نوشتار حاضر است. هدف اين نوشته معرفي نخستين اسلام‌‌‌‌آوران اهالي مكران و تبيين سرنوشت آنان در حوادث بعدي است كه با استفاده از منابع كتابخانه‌‌‌‌اي به شيوه توصيفي - تحليلي نگاشته شده است.