خردورزي نمودي از هويّت ملّي ايرانيان

سده چهارم و پنجم، دوران اوج تأثيرات نوزايي تمدن اسلامي در ايران خاوري و به‌ويژه عصر هويت‌يابي ايرانيان، با تكيه بر زبان فارسي، است. شاهنامه نيز به‌عنوان يك متن حماسي و شاخص‌ترين شاهكار حماسي زبان فارسي، يك اثر هويت طلبانه است؛ بنابراين پيوند خردگرايي و هويت طلبي در اين اثر، موضوعي حائز اهميت بسيار است. جستار حاضر، رويكرد توصيفي دارد و بر پايه شواهد درون‌متني از ابيات شاهنامه، جايگاه خردورزي و برجستگي تابناك خردگرايي اين عصر را در كانون هويّت انسان ايراني برجسته كرده، به توصيف شواهد فرايند هويت‌يابي ايرانيان بر پاية شاهنامه فردوسي پرداخته است. مطابق تحقيق حاضر، نسبت دين با خرد، نقش اساسي خرد در حكومت و كسب قدرت سياسي، سهم خردورزي در كسب فضايل فردي و رسيدن به كمال معنوي و به‌ويژه جايگاه بنيادين خرد در مقولة اخلاق و تناسب و همگرايي خردورزي و رفتار نيكو، مظاهري از اهميت خرد در شاهنامه است كه در شكل گرفتن هويت فردي و جمعي انسان ايراني، در شاهنامه فردوسي، بسيار اهميت داشته است؛ بنابراين پايه‌هاي هويت ملي در فرهنگ اخلاقي و سياسي ايرانيان، با گرايش به عقل و خرد، پيوند استوار و مانا ايجاد كرده است.