از گشتاسپ‌نامه تا شاهنامه و از شاهنامه تا گرشاسپ‌نامه (بررسي تأثير و تأثرات بين سه حماسه‌سراي نخستين زبان فارسي: دقيقي، فردوسي و اسدي طوسي)

وجود گشتاسپ‌نامه در شاهنامه، اين نكته را آشكار مي‌كند كه فردوسي، دست‌كم در آغاز شاعري خود، از آن تأثير پذيرفته است. با بررسي ابيات گشتاسپ‌نامه و سنجش آن‌ها با ابيات شاهنامة داناي طوس نيك درمي‌يابيم كه فردوسي به‌ويژه در آغاز سرايش اثر حماسي خود، منظومة حماسي دقيقي را دقيقاً پيش چشم داشته است. علاوه بر تصميم او براي استفاده از منبع مشترك با دقيقي (شاهنامه ابومنصوري)، انتخاب قالب و وزن مشابه (مثنوي، متقارب)، همانندي‌هاي بسيار در قوافي، طرز بيان، صورخيال و آرايه‌ها اين ادعا را به‌درستي ثابت مي‌كند. بااين‌همه در برتري كامل ادبي شاهنامه بر گشتاسپ‌نامه ترديدي نيست. با بررسي گرشاسپ‌نامه نيز درمي‌يابيم كه اسدي طوسي كاملاً متأثر از شاهنامه به سرايشِ منظومة حماسي خود پرداخته و از مقلّدان موفق و پيروان نسبتاً موفق شاهنامه بوده است. البته او منبع متفاوتي براي نظم انتخاب كرده بود، ولي از حيث شعري، شباهت و قرابت بيت بيتِ شاهنامه و گرشاسپ‌نامه، از لحاظ ادبي و زباني، در جاي جايِ دو منظومه روشن است. البته اسدي نيز هرگز به قدرت ادبي فردوسي در حماسه‌سرايي نزديك نشده، از اين حيث، دقيقي نيز از او موفق‌تر بوده است. در اين جستار، با رويكرد مروري، نظر برخي منقّدان و ادباي گذشته درباره رابطه شعر اين سه طوسي بزرگ مرور شده است و براي تثبيت آن، شواهدي از سطوح مختلف ادبي، از قياس منظومه‌هاي دقيقي و فردوسي، همچنين با رويكرد توصيفي، فردوسي و اسدي نقل شده است تا تأثيرپذيري فردوسي از دقيقي و اسدي از فردوسي، به‌وضوح نمايان شود.