راهبردهاي اصلاح ژنتيكي گردو در ايران

گردوي ايراني (Persian walnut) يكي از مهم ترين درختان ميوه مناطق معتدله است كه در سال هاي اخير به دليل ارزش اقتصادي و غذايي بالا، توليد آن در ايران و جهان در حال افزايش است. افزايش تقاضا براي گردو از يك طرف و تنوع اقليمي و پديده تغيير اقليم از طرف ديگر، ضرورت داشتن يك برنامه هاي اصلاحي براي معرفي ارقام و پايه هاي سازگار با اقليم كشور را افزايش داده است. برنامه‌ اصلاح گردو در ايران با مطالعات عاطفي در سال 1362 در موسسه تحقيقات باغباني ايران آغاز شد. عملكرد و كيفيت بالا، باردهي جانبي، ديربرگدهي، وزن ميوه و مغز بالا، رنگ مغز روشن و زودرسي از مهم ترين اهداف اصلاح رقم گردو در ايران مي باشد. همچنين مقاومت به خشكي و شوري و پاكوتاهي از مهم ترين اهداف اصلاح پايه گردو در ايران است. به منظور دستيابي به اين اهداف، استراتژي هاي مختلف اصلاحي اعم از اصلاح سنتي (ارزيابي ژرم پلاسم و تلاقي هدفمند) و مولكولي (نشانگرهاي مولكولي، توليد گياه هاپلوئيد، انتقال ژن، متابولوميكس، توالي يابي ژنوم، مطالعات پويش ژنومي و ترنسكريپتوميس) بكار گرفته مي شود كه در اين بين نقش بهره برداري از تنوع ژنتيكي پررنگ تر از ساير استراتژي هاي اصلاحي مي باشد. برنامه اصلاح گردو در ايران توسط موسسه تحقيقات باغباني ايران و قطب به نژادي، به زراعي و فناوري پس از برداشت گردو در حال انجام مي باشند. برنامه اصلاح گردو در موسسه تحقيقات باغباني ايران بر پايه بهره برداري از تنوع ژنتيكي و تلاقي هدفمند منجر به معرفي ارقام تجاري گردو شامل جمال، دماوند، پرشيا، كاسپين، چالدوران و الوند شده است. همچنين برنامه اصلاح گردو در قطب به نژادي، به زراعي و فناوري پس از برداشت گردو منجر به دستيابي به 58 ژنوتيپ برتر و اميدبخش از استان هاي مختلف كشور شده است كه در مرحله ارزيابي پايداري مي باشد. به منظور اصلاح پايه هاي مقاوم به خشكي، برنامه هدفمندي بر پايه اصلاح سنتي (بهره برداري از تنوع ژنتيكي) و مولكولي توسط قطب به نژادي، به زراعي و فناوري پس از برداشت گردو با همكاري گروه علوم گياهي، دانشگاه ديويس كاليفرنيا در حال انجام مي باشد. با توجه به انجام برنامه هاي هدفمند اصلاح گردو در كشور طي سال هاي اخير، به نظر مي رسد در آينده نزديك، شاهد دستاوردهاي خوبي در زمينه معرفي ارقام و پايه هاي گردو سازگار با اقليم كشور و همچنين ارتقاء جايگاه ايران در تجارت جهاني اين محصول خواهيم بود.