رويكرد شيخ مفيد به عدالت و حكمت؛ رابطه،آثار و كاركرد

عدالت و حكمت، از اساسي­ترين صفات فعل خدا مي باشد كه همواره مورد بحث متكلمان اسلامي بوده­است. شيخ مفيد از متكلمان اماميه قرن چهارم و نماينده مكتب كلامي بغداد نيز درآثار خود، مباحثي پيرامون اين دو صفت الهي مطرح كرده و در كتاب­هاي خود، سعي كرده است تا اعتقادات شيعه امامي و در برخي موارد، ديگر فرقه­هاي كلامي اسلام را بيان نمايد و بدين جهت طي ساليان بر تفكر كلامي شيعه و اسلام، تأثيرگذارباشد. ضرورت پرداختن به مسأله عدل و حكمت الهي از اين جهت است كه بسياري از مباحث كلامي مانند ارسال رسل و انزال كتب بر اساس عدل و حكمت الهي قابل اثبات بوده و بسياري از باورهاي ديني از آثار عدل و حكمت است؛ همچنين شبهات فراواني با عدل و حكمت ارتباط تنگاتنگي دارند؛ مسائلي چون شرور، سعادت و شقاوت، قضا و قدر، جبر و تفويض و بسياري موارد ديگر؛ شيخ مفيد در مقام ثبوت، خداي سبحان را عادل و حكيم مي­داند و قبح و ظلم را از ساحت او دور مي­داند؛ زيرا با كمال مطلق الهي سازگار نيست، و خدا علاوه بر عدل با فضل خود با بندگان برخورد مي­نمايد. ايشان كه حسن و قبح عقلي افعال را پذيرفته، عدل را براي خدا لازم مي داند و آن را از صفات او مي­شمارد؛ در عين حال خدا را حكيم دانسته و افعال عادلانه را مقتضاي حكمت او مي­شمارد. شيخ مفيد در مقام معنا در برخي عبارات عدل و حكمت را با هم و به يك معنا آورده كه بيانگر تساوي در كاركرد آنهاست. ايشان عادل حكيم را اين­گونه توصيف مي­كند: قبيح انجام نمي­دهد و به واجب اخلال نمي­رساند؛ ايشان در مقابله با شبهات پيرامون حكمت و عدالت از اصل عوض و جبران الهي در كنار مصلحت و صلاح، بهره برده و به پاسخ مي­پردازد؛ سپس ايشان آثار اين دو را در مباحث كلامي و اعتقادي چون نبوت، امامت، قاعده لطف و اصلح جاري مي نمايد. نظرات شيخ مفيد با فيش­برداري كتابخانه­اي از كتاب­ها، مقالات، پايان­نامه­ها، نرم افزارها جمع­آوري و با روش توصيفي- تحليلي بررسي شده است.