درون‌مايه‌هاي سياسي تاريخ بيهقي

طبق گفتۀ گوردون چايلد «تاريخ يعني سياست گذشته؛ سياستِ اكنون، يعني تاريخ آينده». تاريخ بيهقي يكي از آثار مهم تمدّني ايران در سدۀ پنجم به شمار ميرود. اين كتاب چند ساحتي را نبايد تاريخ به مفهوم متداول آن پنداشت؛ چون هم از جهت شيوۀ نگارش، اثري درخور توجّه و مستند و موثق است و هم از جهت ادبي و جامعه‌شناسي و شناخت رسوم و عادات و آداب و سنن آن زمان داراي اهميت است؛ ليكن برجسته ترين جنبۀ تاريخ بيهقي كه به رغم اهميت آن به ميزان زيادي مغفول مانده است پيام سياسي اين كتاب است. «سياست» در آن محور است و كانون و نقطۀ تمركز و بقيه همه به دور اين محور در گردش هستند. مغز و جوهر داستانهاي بيهقي سياست است. به عنوان نمونه داستان «حسنك وزير» آيينۀ تمام نمايي از سياست دسيسه و توطئه و پشت هم اندازي و پرونده سازي و تخريب و حسادت و سخن‌چيني است كه در دنياي سياست هماره بسيار پررنگ بودهاند. داستان هارونالرشيد و يحيي برمكي (اموال رعيت) داستان استثمار و چپاول و تاراج و تالان يك ملت (ايران) است به دست خليفۀ مسلمانان و از اين جهت مشابهت فراواني با هزار و يك شب دارد. داستان افشين و بودلف نشان ميدهد كه ايرانستيزي جزئي از فرهنگ خلفاي عباسي بوده است.