جايگاه شيعيان و سياست مذهبي غزنويان در دورة نخست حكومت غزنوي

دوران نخست غزنويان چرخشي است از تسامح و تساهل ديني و فرهنگي دوران سامانيان به سختگيري مذهبي دوران سلطان محمود كه امكان تزلزل جايگاه علويان را در خراسان فراهم مينمود. اما آن چه در عمل رخ داد حاكي از مماشات و رعايت از جانب سلطان محمود نسبت به علويان بود. سياست حكومتي سلطان محمود و هوشمندي تاريخي و پايگاه اجتماعي علويان زمينه ساز چنين تعاملي در دوران تعصب سنيگراي محمودي است. تاريخ بيهقي لحظات سرنوشت سازي از اين همكاري را روايت ميكند؛ بنابراين ضرورت دارد تا براي حل تضاد بين اين روايت از بيهقي با گزارشهاي تاريخي مبني بر شدّت عمل عليه علويان، تصويري جامع از شرايط تاريخي دوران غزنويان را ترسيم كنيم. نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد سياست كلي سلطان محمود و غزنويان، سياستي عملگرا، مبتني بر حفظ و استحكام سلطنت بودهاست. در اين راستا غزنويان تلاش داشتند تا با حفظ احترام و جايگاه رهبران علويان خراسان و سرزمينهايي كه تحت نفوذ رهبري معنوي آنان است، آرام و مطيع نگاه دارند و از سوي ديگر علويان نيز با هوشمندي تاريخي تلاش كردند تا اين جايگاه و موقعيت را در دستگاه غزنوي براي خود نگاه دارند. روايت بيهقي نمونهاي بارز از اين هوشمندي تاريخي است.