بازتاب گفتمان اشعري در پارهاي از افعال تاريخ بيهقي

يكي از مهمترين و اصليترين گفتمانهاي حاكم بر ادبيّات كلاسيك ايران، گفتمان اشعري است. گفتمان اشعري در ميان نويسندگان و شاعران ايراني گذشته، مبلّغ اين انديشه است كه همه چيز اعمّ از فعل، احساس و ادراك از جانب خداوند است و بنده هيچ دخل و تصرّفي در امور ندارد و به اصطلاح بندگان مجبورند و اختياري از خود ندارند. اين گفتمان در انديشۀ بيهقي و اثر سترگ او تاريخ بيهقي بازتاب يافته است. هنر بيهقي در اين است كه انعكاس اين گفتمان را با بازي با عناصر زبان و به شيريني و با شكوه خاصي بيان كرده است. در پارهاي از افعال تاريخ بيهقي از جمله رحم آمدن و خشم آمدن تجلّي گفتمان اشعري به صورت ضمني منعكس شده است. نگارنده در اين نوشتار به بررسي افعال تاريخ بيهقي از منظر گفتمان اشعري پرداخته است. برآيند تحقيق اثبات ميكند بيهقي صدور برخي از افعال از جمله رحم و خشم را به خدا نسبت ميدهد و آنها را در تصرف بشر نميداند. بيهقي با هنرمندي خاصي اين انديشه را در قالب اسناد مجازي و با زباني ادبي بيان كرده است.