زن در تاريخ بيهقي و سفرنامۀ ابن بطوطه، نگاهي تطبيقي

در تاريخ بيهقي، به پايين بودن جايگاه زنان اشاره مي شود ولي تحسين زنان جنگ آور و شجاع در اين كتاب نيز به چشم مي خورد؛ مانند مادر حسنك وزير و مادر عبدالله زبير. در اين كتاب به ازدواج هاي سياسي با هدف محكم شدن ارتباطات و ازدواج كودكان به دليل انتقال ثروت و توطئۀ زنان براي كشتن همسر اشاره شده است. تنها زني كه فعاليت سياسي داشته عمۀ سلطان مسعود است كه زني مدبّر و كاردان بود. روح بزرگ، پارسايي، علم و فضل، قرآن خواني و دست‌پخت عالي، از نظر ابوالفضل بيهقي در زنان داراي اهميت است. نكتۀ جالب در سفرنامۀ ابن بطوطه (8ق.) توجّه او به زنان است. به هر منطقه اي وارد مي شد با يكي از زنان آن جا ازدواج مي كرد و طلاق مي داد. سكوت زنان در برابر بي عدالتي‌ها و حتي اظهار رضايت ايشان، در اين اثر مشاهده مي‌شود؛ غير از زندگي خصوصي ابن بطوطه، در اين كتاب اطلاعات جامعي از وضعيت اجتماعي زنان در جوامع گوناگون داده شده است: زنان شيراز، زنان مالي، سنگال، چين، مالابار، تركان و مغولان، روسيه، دمشق، خوارزم، هند، مالديو. نكتۀ مشترك بين سفرنامه ابن بطوطه و تاريخ بيهقي، صداقت، دقت و ثبت و ضبط و ذكر وقايع و آداب و رسوم است و تفاوت آن، اين كه ابن‌بطوطه اديب و نويسنده نيست و در برگشت از سفر، نقل خاطره كرده و ابن جزري آن را با قلمي ساده و روان به زبان عربي نوشته است، امّا تاريخ بيهقي هم از نظر تاريخي، هم از نظر ادبي در قلّۀ ادبيات فارسي قرار دارد و همراه با فلسفۀ تاريخ است.