مقايسه اثر استفاده از دو نوع ماسك سه لايه و سه بعدي بر ظرفيت عملكردي و برخي متغيرهاي فيزيولوژيك پسران جوان غير ورزشكار

هدف پژوهش: در يازدهم ماه مارس سال 2020 سازمان بهداشت جهاني(WHO) بيماري كويد- 19 را به عنوان يك بيماري همه‌گير جهاني اعلام كرد و عنوان شد مسير انتقال اوليه براي اين بيماري، استنشاق ذرات حاوي ويروس است كه در طي تنفس، سرفه، عطسه و صحبت كردن توليد مي‌شود. هنگام سرفه و عطسه قطرات بزرگتري از اين ويروس توليد مي‌شوند كه براي مدت طولاني در هوا مي‌مانند اما معمولاً نمي‌توانند بيش‌تر از دو متر را طي كند. بنابراين، خطر ابتلا به عفونت در شعاع يك تا دو متري در اطراف يك فرد آلوده وجود دارد. بنابراين استفاده از ماسك تنفسي در موقعيت‌هاي اجتماعي به منظور به حداقل رساندن پراكندگي قطرات اجباري شد. در حالي كه بسياري از مردم استفاده از ماسك را هنگام فعاليت ورزشي ناراحت كننده يا محدودكننده مي‌دانند كه ممكن است افراد را از انجام فعاليت بدني منصرف كند. علاوه بر اين شرايط قرنطينه به خودي خود منجر به كاهش سطح فعاليت ورزشي افراد مي‌شود. كاهش فعاليت ورزشي افراد خطر ابتلا به بيماري‌هاي مزمن مانند چاقي،بيماري‌هاي قلبي-عروقي، ديابت، سكته مغزي، افسردگي و ساير بيماري‌هاي مزمن را افزايش مي‌دهد. با توجه به اهميت ورزش كردن، استفاده از ماسك در طولاني مدت حين فعاليت ورزشي ممكن است عوارض زيان باري را داشته باشد. بنابراين هدف از اين مطالعه، مقايسه استفاده از دو نوع ماسك سه لايه و سه بعدي بر ظرفيت عملكردي و فاكتورهاي فيزيولوژيك پسران جوان غير ورزشكار بود. روش و روند پژوهش: جامعه آماري پژوهش حاضر كليه پسران غير ورزشكار دورۀ متوسطه دوم شهرستان همدان بودند كه براي اجراي تحقيق داوطلب شدند(با اخذ رضايت نامه از والدين) شركت كردند. از بين اين افراد به صورت تصادفي 30 نفر جوان غير ورزشكار سالم انتخاب و به صورت تصادفي به دو گروه تجربي 15 نفره شامل گروه ماسك سه‌لايه و گروه ماسك سه بعدي تقسيم شدند. براي بررسي وضعيت سلامت آزمودني‌ها از پرسشنامه سلامت استفاده شد. همچنين از عدم فعاليت آزمودني‌ها در 48 ساعت قبل از اجراي پروتكل اطمينان حاصل شد. در پژوهش حاضر، براي ايجاد شرايط هايپوكسي در حين فعاليت بيشينه هوازي، از دو نوع ماسك استاندارد رايج سه‌لايه و سه بعدي استفاده شد كه به طور معمول در فروشگاه‌هاي خدمات پزشكي قابل عرضه هستند. به منظور بررسي عملكرد ورزشي و ارزيابي پاسخ‌هاي فيزيولوژيك افراد به دنبال استفاده از ماسك، در دو مرحله قبل و بعد از شركت در فعاليت ورزشي، شاخص‌هاي زير در نظر گرفته شد: دوهاي 800 و 60 متر(ثانيه)، شناي سوئدي، سطح لاكتات خون(ميلي مول بر ليتر)،، ضربان قلب و ميزان اشباع هموگلوبين از اكسيژن(% spo2).، فشار خون(ميلي متر جيوه)، ميزان درك فشار(RPE) . يافته ها: تجزيه و تحليل نتايج با استفاده از آزمون ويلكاكسون نشان داد در گروهي كه از ماسك سه لايه استفاده كردند، عملكرد دوي 800 متر(035/0P= ) و شناي سوئدي افت معني داري داشتند و همچنين ميزان لاكتات خون(03/0P=)، ضربان قلب بيشينه(07/0P=)، ميزان درك فشار بورگ( 015/0P= )، به‌طور معني‌دار افزايش و ميزان اشباع هموگلوبين از اكسيژن(021/0P=) كاهش معني‌دار داشته است؛ ولي تغييرات ميزان فشار خون( 75/0P= ) و عملكرد دوي 60 متر(41/0P= ) معني‌دار نبود ، درحالي‌كه در گروهي كه از ماسك سه بعدي استفاده كردند، فقط سطح لاكتات خون (04/0P=) و ميزان درك فشار(02/0P=) افزايش معني‌دار و ميزان اشباع هموگلوبين از اكسيژن(01/0P=) كاهش معني‌داري داشته ولي ظرفيت عملكردي در دوهاي 800 و 60 متر و شنا سوئدي تغيير معني‌داري نداشتند. نتايج: انجام فعاليت ورزشي براي جلوگيري از بسياري از بيماري‌ها و تقويت سيستم ايمني براي افراد ضروري است. در شرايط همه‌گيري بيماري كرونا در سطح جهان بسياري از افراد به ورزش كردن همراه با ماسك روي آوردند، اما استفاده از ماسك حين تمرين معايب خاص خود را نيز دارد. ورزش كردن با ماسك موجب ايجاد يك محيط هيپوكسي مي‌شود (تبادل ناكافي اكسيژن و دي‌اكسيدكربن). اين محيط اسيدي در سطح عروق خوني باعث ايجاد تغييرات فيزيولوژيك متعدد در هنگام فعاليت بدني مي‌شود از جمله: 1) تغييرات متابوليك 2) استرس قلبي-تنفسي 3) درگيري‌هاي سيستم گوارش 4) مكانيسم ايمني 5) سيستم مغز و اعصاب. با توجه به نتايج اين مطالعه، استفاده از ماسك سه لايه حين فعاليت ورزشي موجب كاهش ميزان اشباع هموگلوبين از اكسيژن و شاخص اكسيژن مصرفي ميوكارد مي‌شود. همانطور كه مي‌دانيم متابوليسم عضلاني به شدت به مقدار اكسيژن بستگي دارد. انجام فعاليت بدني همراه با ماسك موجب كاهش اكسيژن‌رساني به عضلات مي‌شود، و همچنين با ايجاد مدار بسته تنفس موجب افزايش CO2 شرياني مي‌شود. اين امر موجب افزايش شدت اسيديته و ايجاد محيط اسيدي مي‌شود. بنابراين افرادي كه با ماسك ورزش مي‌كنند اثرات فيزيولوژيكي مشابه ورزش‌هاي افراد مبتلا به بيماري انسداد ريه (COPD) مانند ناراحتي، خستگي، سرگيجه، سردرد، تنگي نفس، ضعف عضلاني و خواب آلودگي خواهند داشت. به افراد غير ورزشكار توصيه مي‌شود در فضاهاي باز و خلوت بدون استفاده از ماسك ورزش كنند تا از عوارض استفاده از ماسك حين فعاليت ورزشي جلوگيري نمايند. و اگر مجبور به استفاده از ماسك هستند، ماسك سه بعدي استفاده كنند كه عوارض كمتري را در حين فعاليت ورزشي ايجاد مي‌كند.