بررسي ديدگاه عبدالقاهر جرجاني و ضياء الدين بن اثير در باب جناس

جناس از انواع زيبايي هاي لفظي است و تأثير بسزايي در القاي معناي متن دارد. در ميان بلاغت دانان، جرجاني با ارائۀ نظريۀ (نظم) كه در آن اصالت را با معنا مي داند؛ اين نظم و ترتيب متشكل از معاني ذهني را در آرايۀ جناس نيز مطرح مي كند و ابن اثير به اشتراك لفظ و اختلاف معنا معتقد است كه اين دو ويژگي براي جناس در زبان فارسي و انگليسي نيز وجود دارد. اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي به بررسي آراء جرجاني و ابن اثير پرداخته و نتايج حاصل بدين قرار است: جرجاني سه ويژگي (تشابه صوتي، اقتضاء معنا، جامع) را براي ارزش گذاري جناس مطرح مي كند و به اصالت معنا در اين آرايۀ معتقد است و ابن اثير اگرچه صراحتا به اصالت معنا اشاره اي نكرده است، اما نتايج بررسي نمونه هايي كه وي ذيل مبحث جناس ارائه نموده است، حاكي از آن است كه وي اصالت معنا را دور از ذهن نداشته، لذا در تعريف جناس به اختلاف معنا تأكيد مي كند و نيز او جناس غير تام را شبه جناس مي داند، اما جرجاني آن را نيز جناس دانسته است.