بينامتنيت قرآني در ديوان ناصر خسرو بر اساس نظريه ژرار ژنت

در سال‌هاي اخير در عرصۀ نقد ادبي و زبان شناسي، نظريه‌اي تحت عنوان نقد بينامتني رواج پيدا كرده است كه به ارتباط و تعامل بين متون و بررسي وجوه تشابه، تفارق و تاثيرپذيري يك متن از متون ديگر مي‌پردازد. اين نظريه معتقد است كه ‌متون و گويندگان آنها تحت تاثير يكديگر قرار مي‌گيرند؛ و آگاهانه يا ناآگاهانه، از سرچشمه‌هاي ادبي و فكري يكديگر بهره مند مي‌شوند. در گسترۀ ادب فارسي، قرآن يكي از زيرمتن‌‌هايي است كه از ديرباز نظرگاه‌هاي مختلف زيبايي‌شناسي صوري و معنايي آن، مرجع و منبع بسياري از شاعران و نويسندگان بوده است كه براي اعتبار و غناي سخن خويش، از مفاهيم و تعليمات قرآني بهره برده‌اند. يكي از اين شاعران ناصرخسرو مي‌باشد كه اصلي‌ترين زيرمتن تشكيل دهندي انديشه در ديوانش، قرآن كريم است. در اين تحقيق سعي شده است تا با شيوه‌ي توصيفي- تحليلي و استناد به منابع كتابخانه‌اي، ابعاد تاثير پذيري ناصر خسرو از آيات قرآني بر اساس نظريه بينامتني ژنت مورد بررسي قرار گيرد. يافته هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه از ميان روابط سه گانه‌ي بينامتني ژنت، بينامتني صريح و شاخه‌هاي آن( واژه‌ها، عبارات و جمله‌هاي كوتاه، تركيب‌هاي اضافي و وصفي) بيشترين نمود را در ديوان ناصر خسرو دارد و در بين شاخه‌هاي مختلف بينامتني صريح، واژه‌ها، پركاربردترين شيوه بينامتني در اين اشعار مي‌باشند. بعد از بينامتنيت صريح، بينامتنيت ضمني بر اساس بسامد، درمرتبه دوم قراردارد؛ و از بين شاخه‌هاي مختلف اين بينامتني، بينامتنيت مضمون، بيشتر و متنوع‌تر از نمونه‌هاي ديگر است.