وجوه نفرين در ديوان خاقاني

غلبه عواطف مختلف بر انسان موجب بروز عكس‌العمل‌هاي رفتاري و گفتاري متنوعي مي‌شود. نفرين يكي از واكنش‌هاي گفتاري است كه بيشتر از عواطف منفي بوجود مي‌آيد. اين نمود عاطفي در شعر بخصوص در اشعار غنايي كه از اهداف آن انتقال عواطف و احساسات است، بسامد گسترده‌اي دارد. هدف اين مقاله بررسي نفرين در ادب غنايي با تاكيد بر ديوان اشعار خاقاني است كه با روش توصيفي تحليلي از نوع تحليل محتوا از منظرهاي مختلفي مانند انواع نفرين‌، اشخاص يا پديده‌هاي نفرين شده، ارتباط نوع عاطفه و نفرين، معاني ثانويه نفرين و موضوعاتي از اين دست بررسي شده‌است. حس خشم و عصبانيت، اندوه، حسد و نفرت از مهمترين عواطفي است كه موجب شده شاعر به نفرين بپردازد. نفرين بخشي از ساختار قصايد مدحي خاقاني بخصوص قسمت شريطه‌است كه معمولا دشمنان ممدوح مورد نفرين واقع شدهاند و شاعر از اين طريق با بيان آرزوها و زبان حال ممدوحان، در پي كسب توجه و علاقه آنها به شعر خود بوده‌است. علاوه بر اين نوع نفرين، نفرين هايي ديگري به حاسدان خود، فلك و روزگار و برخي شهرها و حتي نفرين به خود دارد كه برخاسته از عواطف نفرت يا شدت اندوه اوست. اگرچه او زباني استوار و پر صلابت دارد اما بسامد فراواني نفرين در شعر او نشان‌گر عاطفه حساس و طبع لطيف و زودرنج اوست كه تحمل ناملايمات را ندارد و در برابر تجربيات تلخ، زبان به لعن و نفرين مي‌گشايد.