الگوي بومي مديريت بحران در مراكز فرهنگي با رويكرد مديريت دانش مطاله موردي: (موزه، كتابخانه و مركز اسناد شهر تهران)

The indigenous model of crisis management in cultural centers with a knowledge management approach (Case Study: (museums, libraries and documentation centers) of the Ministry of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts in the Central Plateau of Iran)

هدف: پژوهش حاضر به ارائۀ الگوي مديريت بومي براي مديريت بحران در مراكز فرهنگي شهر تهران بر اساس مديريت دانش عيني و ضمني مسئولين مراكز جامعه آماري اكه آنها بهمنظور حفاظت، نگهداري و نمايش آثار در اين اماكن استفاده مي‌شود. روش پژوهش تركيبي است (نظريۀ زمينه‌اي در بخش كيفي و پيمايشي-تحليلي در بخش كمي). روش: جامعۀ پژوهش در بخش كيفي متخصصان مديريت بحران و مديران مراكز فرهنگي مورد نظر هستند. نمونه‌گيري انجامشده و جامعه در بخش كمي 180نفر از مديران مراكز فرهنگي مورد نظر هستند. ابزار گردآوري داده‌ها، مصاحبه‌هاي عميق نيمهساختاريافته و پرسش‌نامه است. يافته‌ها: نتايج حاكي از آن است كه در سه حوزۀ قبل، هنگام و پس از بحران، مشكلات و موانع فراواني درباره اجراي مديريت بحران وجود دارد. بيشتر مسئولان از شرايط نامطلوب مديريت بحران ناراضي بودند. نبود آموزش‌هاي لازم و مستمر درباره مديريت بحران براي مديران و كاركنان مراكز فرهنگي، نبود پوشش بيمۀ ساختمان و مجموعه آثار مراكز، نداشتن برنامۀ كنترل بحران، نبود ارتباط مؤثر و مستمر با افراد و سازمان‌هاي متخصص و خدمات تخصصي آنها در حوزۀ مديريت بحران، پيش‌بيني‌نكردن بودجۀ لازم در اين باره و نداشتن دانش و مهارت كافي در اين حوزه از جمله مشكلات و موانعي بود كه پس از تجزيه و تحليل اين سؤال به دست آمد. يكي از مشكلات اساسي علاوه بر منابع مالي، انساني، اداري و ساختاري، نبود الگويي مناسب به‌ويژه براساس اقليم كشور است. الگوي مديريت بحران بهعنوان نقشۀ راه و مشخصكردن مسير راه براي برنامه‌ريزي مناسب در سه حوزۀ پيشگيري، در وضعيت بحران و بعد از بحران بسيار مهم است. در اين پژوهش پس از بررسي وضعيت تمام موارد مورد نياز در مراكز فلات مركزي ايران به ارائۀ الگوي مناسب براساس اقليم منطقه الگويي در سه حوزۀ پيشگيري، در وضعيت بحران و بعد از بحران ارائه شده است. موزه‌ها، كتابخانه و مراكز اسناد نقشي حياتي در روند توسعۀ پژوهش، حفظ، نگهداري تاريخ و پيشينۀ هر جامعه دارند؛ از اينرو بايد الگوي بومي مديريت بحران را در اساسنامۀ خود بگنجانند. اولويت اول پيشگيري از بحران‌هاي طبيعي، بشرساخت و فجايع صنعتي را كنترل مي‌كنند تا حداقل آسيب را به دنبال داشته باشد و سپس مديريت هنگام بحران و حفظ و نگهداري بنا و آثار و مديريت پس از بحران مرمت جابه‌جايي و انباركردن آثار و هماهنگي بين مديريت بحران‌هاي درون‌سازماني و برون‌سازماني است. نتايج: نتايج اين پژوهش ارائۀ الگويي براي ايجاد نظم در روند مديريت بحران و رسيدن به بهترين نتيجه است؛ بهويژه زماني كه بحران دو عنصر اساسي نيروي انساني و ميراث فرهنگي را هدف قرار داده باشد. چنان كه در الگوي ارائه شده در پژوهش نيز به ايجاد انگيزش در كارمندان براي اجراي مديريت بحران تأكيد شده است. اين الگو بيانگر آن است كه هر چه «بعد فرصت‌هاي انگيزشي» و «بعد قوانين و مقررات» افزايش يابد و برنامه‌هاي مديريتي بايد در جهتي طراحي شوند كه حداقل آسيب با توانمندي‌هاي موجود در مجموعه‌هاي فرهنگي وارد شده و براي زمان بحران، توانمندي‌هايي را جهت عبور از بحران پيش‌بيني و از قبل ذخيره‌سازي نمايند. بدون شك، پيشنهاد طرح مديريت در شرايط بحران ناشي از انواع بلاياي‌طبيعي و غيرطبيعي براي مراكز فرهنگي گامي در جهت حفاظت از اين ميراث ارزشمند تاريخي و فرهنگي است. پراكنده‌كاري بخش‌هاي مختلف يك سازمان و سازمان‌هاي مختلف در پي بروز بحران باعث بي‌نظمي و عدم توانايي در مديريت بحران است. در اين راستا با استفاده مديريت دانش، تجربيات داخلي و خارجي و استاندارهاي بين‌المللي و ارائه آن در قالب الگوي مديريت بحران براي مديران ارشد و مياني سازمان تحت پوشش آن‌ها، اين امكان را فراهم مي‌كند تا كه در سياست‌گذاري‌هاي كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت در حوزه مديريت بحران، از نتايج اين پژوهش استفاده شود. نتايج حاصل از پژوهش حاضر، بهتر است مديران مراكز با توجه به اين ‌كه بالاترين مسئوليت در زمينه پژوهش و توسعۀ تحقيق را بر عهده دارند، اصول و الگوي بومي مديريت بحران را در آيين‌نامه خود بگنجانند و به پيشگيري و كنترل بحران‌هاي مختلف بپردازند و انگيزۀ لازم براي اجراي آن را در ميان كارمندان خود ايجاد كنند.