تحليل ژئومورفولوژيكي نبكازارهاي لوت غربي و نقش اثرات آنتروپوژنيك در نابودي آن‌ها

Geomorphological analysis of Western Lut Nebkhas and the role of Anthropogenic Effects in their Destruction

يكي از عوارض ژئومورفولوژيكي عرصه ميراث جهاني بيابان لوت كه به عنوان بيو-ژئومورفودايورسيتي منطقه، ارزش بيوتوريسم بالايي دارد، نبكازارهاي لوت غربي مي‌باشد كه از تراكم بالايي برخوردار بوده و منطقه وسيعي راتحت پوشش خود قرار داده است. مهمترين عامل ماندگاري گياهان اين عارضه، وجود منابع آب‌هاي زيرزميني در عمق كم بوده كه در سال‌هاي اخير به دليل خشكسالي و برداشت بي رويه از اين آب‌ها در سطح مخروط افكنه‌هاي منتهي به گسترش نبكاها، عمق آب‌هاي زيرزميني را پايين برده و در تغذيه گياهان اختلال و آن‌ها را رو به نابودي كشانده است. بنابراين در تحقيق حاضر با استفاده از RS و GIS اين فرضيه بررسي شده است. نتايج يه دست آمده با استفاده از شاخص SAVI حاصل پردازش داده‌هاي ماهواره Sentinel2 طي دوره 5 ساله از 2018 تا 2023 نشان مي‌دهد كه سطح متراكم چتر گياهي نبكازارها بدون احتساب اراضي كشاورزي، باغي و مصنوعي، مجموعا در حدود 92/1647 هكتار كاهش يافته كه بيشترين آن در مكان‌هايي بوده كه در بالا دست آن زمين‌هاي كشاورزي و باغي توسعه يافته است. بررسي داده‌هاي رادار ماهواره Sentinel1 نيز بين سال‌هاي 2022 تا 2023 نيز تغييرات سطح زمين حاصل فعاليت‌هاي انساني و كشاورزي را حتي در بالادست نبكازارها نشان ميدهد. بنابراين يكي از آثار مخربي كه در محدوده عرصه و حريم ميراث جهاني بيابان لوت نقشي اساسي در نابودي نبكازارها دارد، اثرات آنتروپوژنيك مي‌باشد؛ بگونه‌اي كه اين اثرات مخرب در كيلومترها دور دست‌تر با نابودي پوشش گياهي منطقه نمود ظاهري مي‌يابد كه لازم است در خصوص حفاظت از آن تدابير ويژه‌اي اتخاذ شود.

One of the Geomorphological Effects of the world Heritage area of the Lut desert, which has a high Bio-tourism value as the Bio-Geomorphodiversity of the Region, is the Nebkhas of the Western Lut, which have a high density and cover a large area. The most important factor for the persistence of plants in this condition is the existence of underground water resources at a shallow depth, which in recent years, due to drought and excessive harvesting of these waters on the surface of the alluvial cones leading to the spread of Nebkhas, has lowered the depth of underground water and disturbed the nutrition of plants, leading to their destruction. Therefore, in this research, this hypothesis has been investigated using RS and GIS. The results obtained by using the SAVI index from the processing of Sentinel 2 satellite data during the 5-year period from 2018 to 2023 show that the dense area of the vegetation canopy of Nebkhas, excluding agricultural, horticultural, and artificial lands, has decreased by a total of 1647.92 hectares, which is the most in places where agricultural and garden lands have been developed above it. The analysis of the Sentinel 1 satellite radar data between 2022 and 2023 also shows the changes in the earth s surface resulting from human and agricultural activities, even upstream of Nebkhas. Therefore, one of the destructive effects that play an essential role in the destruction of Nebkhas in the area and the privacy of the world heritage of the Lut Desert is anthropogenic. In the way that these destructive effects manifest themselves kilometers further away with the destruction of the vegetation of the region, it is necessary to take special measures for its protection.