گمانه زني به منظور تعيين عرصه و پيشنهاد حريم محوطه ي گزنك زرنديه، مركزي

مركز فلات ايران دانشگاهي سرشار از سؤالات و پاسخ‌هايي در دل فلات ايران است. اين خطه از فلات ايران تنها مكاني است كه بيشتر، باستان‌شناسان ايراني در آن كاركرده‌اند تا باستان‌شناسان خارجي. با اين توصيف بر آن شديم تا با موافقت اداره‌ كل ميراث ‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان مركزي و با مجوز پژوهشگاه و پژوهشكده‌ي محترم باستان‌شناسي به شماره‌ي 40010100 به تاريخ 28/01/1400 از تاريخ 05/02/1400 لغايت 18/03/1400 در محوطه‌ي گزنك روستاي صدرآباد واقع در شهرستان زرنديه ي استان مركزي به شماره‌ي ثبت 12236 به سال 1336 (جاده‌ي قديم ساوه، 75 كيلومتري تهران، 85 كيلومتري ساوه) كه در فصل نخست بررسي‌‌ شناسايي محوطه‌هاي باستاني روستاي صدرآباد به آن برخورديم، اقدام به نخستين گام در حفظ محوطه از تخريب بيشتر كه تعيين عرصه و پيشنهاد حرايم تپه‌ي گزنك بود، نموديم. اين تپه يكي از محوطه‌هاي مهم و كليدي مركز فلات ايران است كه طي گمانه‌زني‌هاي انجام‌شده از وسعت 9/1 هكتاري تپه، قطري به‌اندازه‌ي 350 متر مربع باقي ‌مانده بود و 95 درصد اين تپه‌ي بسيار مهم، مورد شخم زمين‌هاي كشاورزي قرار گرفته است. از شواهد و يافته‌هاي سفالي كه از 26 گمانه‌ي آزمايشي و 5 گمانه‌ي ازدست‌رفته به دست آمد، محوطه به‌طور معناداري داراي فازها و دوره‌هاي نوسنگي جديد، دوره‌ي گذار از نوسنگي به مس‌سنگي (سيلك II) و سفال موسوم به آلويي (Plum Ware كه شاخصه‌ي اصلي اين محوطه است)، فترت و گپ در دوره‌ي مس‌سنگي (سيلك III)، دوران مفرغ (قديم ـ ميانه ـ جديد)، دوران آهن I,II,III، دوره‌ي ساساني (بنايي مخروبه در رأس تپه) است (شكل 1). تپه‌ي گزنك در مركز فلات ايران جزو محوطه‌هاي كليدي محسوب مي‌شود. همچنين در بررسي فصل گذشته، ما شاهد پراكنش فوق‌العاده‌ي سفال‌هاي سيلك II و سفال موسوم به آلويي در يك كانتكست بوديم كه اين امر در مركز فلات ايران پديده‌ي قابل‌توجهي است. تپه‌ي گزنك در دوره‌ي نوسنگي از لحاظ فرهنگ مادي بسيار غني بوده است و اين نكته به‌وسيله ي اشياء ويژه‌اي كه مربوط به دوره‌ي نوسنگي اين تپه بوده تائيد مي‌شود. اشياي ويژه‌اي كه بعضاً در ايران و خاور نزديك نمونه‌ي مشابه آن از هيچ محوطه‌اي گزارش نشده است و در اين تپه براي اولين بار معرفي گرديد (باقر شاهي 1399). متأسفانه علي‌رغم غناي بالاي فرهنگي و باستاني منطقه‌ي موردنظر، تاكنون فقط يك پايان‌نامه كارشناسي ارشد در قالب «باستان‌شناسي و محيط‌زيست تپه‌ي گزنك صدرآباد ساوه از ديدگاه چشم‌انداز» توسط آقاي رضا رضالو، استاد مشاور دكتر نوبري هژبري در سال 1380، كار شده است.