سنجش مباني و مفهوم دلالت نزد سهروردي

شيخ شهاب‌الدين سهروردي در بخش منطق كتاب حكمت الاشراق -كه مهم‌ترين كتاب او بوده و چكيده نظراتش را بيان كرده است- دست به تغييراتي در عناوين برخي اصطلاحات منطق مي زند كه يكي از آنها عنوان دلالت‌هاي لفظي است. او اين دلالات را كه قبلاً مطابقت، تضمن و التزام نام داشت به ترتيب به عناوين قصد، حيطه و تطفل تغيير داد. به عقيده برخي از سهرودي پژوهان اين تغييرات عناوين، صرفاً يك جايگزيني كلمات بوده و هيچ گونه نوآوري يا فايده خاصي در آن ديده نمي‌شود. اما، اين پرسشي است كه اين مقاله به دنبال پاسخ به آن، رويكرد ديگري را مطرح مي‌كند. در اين مقاله سعي شده است تا با روش عقلي-تحليلي در نظام فلسفي سهروردي، نظام منطقي او از اين جهت مورد بررسي واقع گردد و نشان داده شود كه شيخ اشراق با الهام از منطق سينوي و با فاصله گرفتن از رئاليسم ارسطويي، تغييرات مذكور را بر مبناي نقد تعريف حدي براي شناخت حقيقت اشياء مطرح كرده است و به معاني جديدي از دلالات، مطابق با نفي ذات‌گرايي در ميراث منطق گذشتگان مي‌رسد. همچنين، به نظر مي‌رسد عناوين جديد باعث از بين رفتن ابهاماتي نظير مغالطه اسم و مسمي، معناي موضوعٌ له و مستعملٌ فيه مي‌شود كه خود باعث دقت در استعمال اين عناوين است. با توجه به مطالب ذكر شده، مي‌توان اين جايگزيني اصطلاحات را يكي از نوآوري‌هاي سهروردي در منطق به شمار آورد.