تحليل و تقابل حالات و روحيات ابوسعيد و احمد جام در نفي نفس پرستي(با تكيه بر حكايات اسرار التوحيد و مقامات ژنده پيل)

عرفان و تصوف در ایران، پس از پیدایش، پیران و پیروانی یافته كه گرچه همگی در اصول تقریباً همسخن، اما در طریقت و عقیدت، راههاي گوناگونی پیموده اند و چهره هاي مختلفی در هر دورة تاریخ تصوف ایران پیدا آمده است. از جملۀ این بزرگان هم كیشِ گونه گون روش، یكی شیخ ابوسعید ابوالخیر میهنی است كه بنا به آنچه از دیرباز تاكنون در آثار و احوال و كرامات او رقم زده شده، چهرهاي مخلص، انساندوست، آزاده و صادق از او نموده اند و دیگر شیخ احمد جامی نامقی معروف به ژنده پیل كه یادكرد او سختگیري در امر به معروف و نهی از منكر و جذایت در حفظ حدود شریعت و خمشكنی هاي او را چگونگی « مقامات ژندهپیل » و « اسرارالتوحید » فرا یاد میآورد. در این نوشتار كوشش بر آن است تا با بازخوانی حكایات رویارویی این دو شیخ ناماور با اموري كه در سیطرة نفس است بررسی كند و این كه آیا ایشان به صلاي نفس خود لبیك گفته در صدد ارضاي آن برآمدهاند یا در برابرش به هر بهایی ایستادگی كرده سركوبش كردهاند؟