فلسفه ي تعليم و تربيت از ديدگاه برخي دانشمندان اسلامي

تعلیم و تربیت یكی از مسائل مهم جوامع بشری است كه همواره مورد توجه اندشمندان و متفكران قرار گرفته و ا مری پیچیده؛ پردامنه و وقت گیر است. برای اقدام به این كار خطیر اولین گام تعیین اهدافی است كه قصد داریم به آنها برسیم و رسیدن به این اهداف مستلزم استفاده از روش هاست. آگاهی از روش ها و اهداف تعلیم و تربیت به ویژه تربیت اخلاقی مستلزم شناخت آراء مربیان و فیلسوفان بزرگ است. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی اندیشه چندین دانشمند اسلامی (فارابی، بوعلی سینا، صدرالمتالهین، ابن خلدون، ابوحامد غزالی) درباره تعلیم و تربیت است. هدف اصلی تحلیل دلالت های تربیتی تفكر این اندیشمندان و نتایج حاصل از آن بر روی جوامع بشری است. روش به كار گرفته شده در این پژوهش، روش «اسنادی» است كه ابتدا بر اساس مطالعه اسنادی به بررسی آراء و نظریات این متفكران در زمینه تعلیم و تربیت پرداخته، سپس بر اساس روش كیفی و از نوع بررسی تطبیقی است. جامعه تحقیق شامل كلیه كتاب ها، پایان نامه ها، مجلات، سایت های اینترنتی و پژوهش ها و تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق می باشد. نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و بر این اساس از منابع مرتبط با موضوع تحقیق استفاده شده است. ابزار پژوهش نیز فیش برداری بوده است. در این تحقیق ابتدا اهمیت تعلیم و تربیت ازنظر فارابی، ابن سینا، صدرالمتاهلین، ابن خلدون، ابوحامد غزالی بیان گردیده و سپس اهداف و روش های تعلیم و تربیت این فلاسفه مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق نشان می دهد كه هدف فارابی از طرح اندیشه تعلیم و تربیت حصول سعادت و خوشبختی است كه جز از طریق «مدینه فاضله» میسر نخواهد شد، و ابن سینا مهمترین و اصلی ترین هدف تعلیم و تربیت را رسیدن فرد و جامعه به سعادت و كمال می داند، كسب اعتدال و میانه روی و كسب فضائل اخلاقی نیز از مهمترین اهداف تربیت اخلاقی این فیلسوف است. عفت كلام و روش تشویق و ترغیب و استفاده از تهدید از مهمترین روش های مشترك در تربیت اخلاقی ابن سینا می باشد. از آنجا كه موضوع اصلی هر نظام تربیتی انسان است. نظام تعلیم و تربیت از نگاه صدرالمتاهلین نظام جامع و كاملی است كه تمام قوای انسان را دربرمی گیرد. ابن خلدون بیش از شصت و پنج فصل از 193 فصل كتاب مقدمه را به امر تعلیم و تربیت اختصاص داده است و ضمن تاریخچه ای، اوضاع آموزش و پرورش را از صدر اسلام تا زمان خود ترسیم می كند و مبانی آراء تربیتی خود، در حوزه معرفت شناسی، انسان شناسی، روان شناسی و جامعه شناسی می پردازد و در موضوعاتی چون مراحل آموزش، روش های یادگیری، زمینه های تربیت و اهداف تربیتی، دیدگاه های خود را تبیین می نماید. از دیدگاه غزالی تعلیم و تربیت امری است، كاملاً اخلاقی و عبادی كه از راه تعادل بین عرایز و كنترل آنها توسط عقل، میسر می شود. عزالی یكی از اهداف تعلیم و تربیت را ایجاد اخلاق نیكو در كودك می داند.