بند سار، الگوي بومي بهره برداري بهينه از منابع آب وخاك (مطالعه موردي: حوزه آبخيز سبه سبزوار)

حوزه هاي آبخيز رودخانه اي، به خصوص در مناطق خشك و نيمه خشكي مانند ايران و سرزمين هاي مجاور، همواره محور سكونت و تمدن جوامع بشري بوده اند. در بسياري از مناطق كم آب ايران از جمله نواحي غربي خراسان از ديرباز مردم به اهميت منابع آب و خاك در جهت حيات خود پي برده اند و در جهت حفاظت از آن تلاشهاي زيادي را معطوف داشته اند. استفاده از اين تجربيات موفق در جهت بومي سازي عمليات آبخيزداري كارايي اين عمليات را تضمين خواهد نمود. مقاله حاضر، با هدف بررسي تاثير بندسارها در استفاده بهينه و پايدار از منابع آب و خاك 10835 هكتار در حوزه آبخيز / و همچنين نظامات اجتماعي آن مورد بررسي قرار خواهد گرفت. حوزه آبخيز سبه سبزوار با مساحتي در حدود 74 كوير مركزي و از نظر سياسي در محدوده شهرستان سبزوار واقع شده است. متوسط بارندگي سالانه حوزه سبه 271 ميليمتر و بيشترين بارندگي ماهانه حوزه مربوط به ماه اسفند به ميزان 57 ميليمتر و در ماههاي فصل تابستان مقدار بارندگي كمتر از 1 ميليمتر است. تنوع وگستردگي بندسارها در بستر مسيل هاي حوزه به تعداد 209 مورد قابل توجه بوده و در سرنوشت آب و رسوب خروجي از انتهاي حوزه نقش مهمي به عهده دارد. باتوجه به شرايط موجود در طول ساليانه گذشته مردم منطقه اقدام به احداث سازه هاي خاكي كوتاه (بندسار) به تعداد زياد در منطقه نموده اند. اين سازه ها علاوه بر ايجاد درآمد و اشتغال در منطقه نقش موثري در كنترل رسوبات داشته است. در طي اين بررسي جنبه هاي مختلف احداث اين بندسارها مورد بررسي قرار گرفته كه در مجموع بيانگر پتانسيل هاي دانش بومي براي بهره برداري بهينه از منابع آب و خاك در مناطق خشك و نيمه خشك ميباشد و لزوم توجه به اين دانش را ضروري مي نمايد.