نگرشي بر دستاورد هاي تحقيقات سه دهه اصلاح بادام با تاكيد بر سرما زدگي ديرس بهاره در ايرن

چكیده بادام یكی از قدیمی ترین ومهمترین محصول باغبانی در ایران است.ایران به دلیل شرایط آگرو كلیمایی مناسب ، یكی از مراكز مهم پرورش بادام هاي اهلی و وحشی در دنیا به شمار می رود. ازسویی بادام در بسیاري از نواحی پرورش ایران به دلیل زود گل دهی , اغلب گل هاي آن از سرماي دیر رس بهاره آسیب می بینند، بنابراین ارقام دیر گل ومقام به سرما به طور روز افزون ازاهمیت ویژه برخور دار هستند. لذا دستیابی به ارقام مقاوم به سرما و خود سازگار، پرمحصول, زود بارده, سهل پوست ده, سهل برداشت و بازار پسند از مهمترین اهداف اصلاحی بادام می باشد. در این راستا برنامه هاي اصلاحی بادام در ایران به طور خلاصه بیان می گردد: در دهه 1960 اصلاح بادام با ارزیابی انتخاب ارقام برتر از میان ژرم پلاسم بومی و ارقام وارداتی كشور هاي خارجی در ایستگاه هاي كرج، سهند, شاهرود و زرقان آغاز شد. بعد از مطالعه 120 ژنوتیپ بومی و 23 رقم تجارتی وارداتی از كشور هاي صاحب نام بادام، یك رقم بومی تحت عنوان سهند, 3 رقم خارجی(فرانیس, نون پاریل و نپلوس الترا) در ایستگاه تحقیقات باغبانی 18, 17،15 و 21 در ایستگاه ایستگاه تحقیقات باغبانی شاهرود , سهند و برخی ارقام كشور هاي دیگر تحت عناوین شاهرود 12 انتخاب شدند.این ارقام دیر گل بودند.در زمان ارزیابی ارقام خارجی و ژنوتیپ هاي بومی, یك برنامه دورگ گیري براي به دست آوردن ارقام دیرگل آغاز شد. در نهایت, 3 رقم هیبرید تحت عناوین آذر, شكوفه و حریراز برنامه حاصل شد. مرحله دوم: در این مرحله, سلكسیون تكمیلی ژرم پلاسم بومی بادام و دورگ گیري از سال 1370 شروع شده تا به حال در این برنامه, ژنوتیپ هاي برتر و بیش از هزار هیبرید دراثر تركیب تلاقی بین ارقام تجارتی دیرگل انتخابی مرحله اول در طی سالهاي 1371 و 1372 در ایستگاه سهند حاصل شد و پس از ارزیابی اولیه 20 هیبرید امید بخش براي معرفی در ایستگاه هاي تحقیقات باغبانی كرج، سهند، شهر كرد و شاهرود، دو رقم تحت عنوان آراز واسكندر معرفی شدند. مرحله سوم:در این مرحله, سلكسیون تكمیلی ژرم پلاسم بومی بادام و دورگ گیري از سال 1380 شروع شده است تا به حال در این برنامه, بیش از هزار هیبرید و ژنوتیپ در ایستگاه هاي كرج، سهند، شهر كرد و شاهرود تحت مطالعه بوده كه از این برنامه نیز دو رقم آیدین و صبا معرفی شده اند. همچنین 6 رقم خود بارور ایتالیایی به همراه برخی ارقام تجارتی در ایستگاه هاي تحقیقات باغبانی كرج، سهند، شهركرد و شاهرود ارزیابی شدند كه دورقم تونو و سوپرنووا به عنوان ارقام خودگشن و برتر و رقم فرانیس(شاهرود 12 )دگرگشن مناسب براي كشت در تمام كشودتوصیه شدند. علاوه بر آن 4000 نتاج حاصل از 20 تركیب تلاقی با استفاده از دورگ گیري ارقام خود بارور با ارقام دیر گل براي دستیابی به ارقام دیر گل خود بارور با كیفیت بالا در ایستگاه تحقیقات باغبانی كرج تحت مطالعه هستند. بر اساس این نتایج، برنامه اصلاح بادام روي رقم و پایه در حال اجرا است كه نتایج و جزئیات بیشتر آن از جمله ژنوتیپ هاي امید بخش مقاوم به سرما در دست معرفی در ارائه مقاله توصیف خواهد شد. كلمات كلیدي: بادام، اصلاح، دیرگل، سرمازدگی بهاري،