بررسي مفهوم و ماهيت پيشرفت در اسلام و غرب

واژهي پیشرفت معادل توسعه در ادبیات كلاسیك و مرسوم است توسعه ترجمه كلمه Development است و از ادبیات علمی غرب به عاریت گرفته شده است. در این ادبیات توسعه یافتگی و راهبردهاي توسعه مبتنی بر دئیسم، شكاكیت یا انكار خدا، اصالت ماده، اصالت فرد، اصالت تجربه و تفسیر خاصی از سعادت انسان و جامعه تفسیر و تعیین میشود. علت انتخاب واژه پیشرفت به جاي توسعه احتراز از بار ارزشی و بینشی همراه واژه توسعه است. در تعریف عام كه براساس همه بینشها و منشها درست است، پیشرفت را میتوان برنامهاي هدفمند در جهت حركت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب دانست. با توجه به تفاوت اسلام و غرب در وضعیت موجود و با عنایت به این نكته كه وضعیت مطلوب غرب و اسلام متناسب با مبانی معرفتی، فرهنگی، فلسفی، اخلاقی و ایدئولوژیك آن جوامع تعریف میشود، می توان ادعا كرد كه وضعیت مطلوب جوامع مختلف با هم متفاوت است. به عبارت دیگر پیشرفت یك معناي جهانشمول و همجا صادق ندارد و شرایط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، ارزشها و در یك كلام شرایط زمانی و مكانی در آن موثر است. یكی از دلایل اختلاف در مقوله پیشرفت، جهان بینی حاكم بر غرب و اسلام است، براین اساس اگر همچون مكتب لیبرالیسم، معتقد به دئیسم، اصالت ماده، اصالت تجربه، اصالت فرد، و... شویم، پیشرفت را به گونهاي معنا خواهیم كرد و براساس مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی اسلامی به مفهوم دیگري از پیشرفت خواهیم رسید. حال در این مقاله براي شناخت مفهوم و ماهیت پیشرفت به بررسی مبانی نظري پیشرفت در دو مكتب لیبرالیسم و اسلام ، عدالت در پیشرفت غربی و اسلامی، تفاوت نگاه اسلام و غرب به انسان، هدف زندگی و رستگاري انسان در پیشرفت، شاخصهاي پیشرفت و توسعه در اسلام و غرب پرداخته میشود.