بررسي علل و روند تشديد طوفانهاي گرد و غبار در ايران در دهه اخير

طوفانهای گرد و غبار منطقه غرب آسیا در 15 سال اخیر مواجه با افزایش قابل توجهی گردیده است. اقلیم خشك و نیمه خشك این منطقه عامل اصلی وقوع طوفان های گرد و غبار از دیرباز بوده است، ولی تشدید آن در دهه اخیر در این منطقه چه از نظر تعداد روزهای آلوده به گرد و غبار و چه از نظر شدت و غلظت آن به حدی بوده است كه كشورهای منطقه را وادار به برگزاری اجلاسهای متعدد برای چاره جوئی كرده است. در این مقاله بررسی علل تشدید طوفانهای گرد و غبار در دهه اخیر مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس جمعبندی مطالعات موجود و تجزیه تحلیل اطلاعات جمعآوری شده، بخوبی قابل استنتاج است كه عامل اصلی تشدید این پدیده خشكسالیهای مستمر و در پی آن، مدیریت نامناسب منابع آب بوده است. متاسفانه بهره برداری از منابع آب همواره با حجمی ثابت و بدون توجه به تاثیر خشكسالیها و كاهش دریافت سالانه آب از منابع بارشی صورت میپذیرد. استمرار این رویه و عدم مدیریت مصرف دارای تناسب با كاهش میزان دریافت آب، در بیشتر مناطق عامل اصلی از بین رفتن پوشش زمین، رها شدن زمینهای كشاورزی، خشك شدن تالابها و سرانجام فراهم شدن شرایط مستعد وقوع طوفانهای گرد و غبار در منطقه شده است. در كنار این بحران طبیعی، كنترل آبهای ورودی به رودخانهها و تالابها منطقه توسط كشورهای بالادست حوضههای اصلی در شرق و غرب كشور موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی، خشك شدن تالابها و تولید منشاء گرد و غبار در منطقه شده است. بدیهی است اولین گام در مقابله با پدیده گرد و غبار اصلاح روش های مدیریتی آب و سایر منابع یك حوضه بوده و در مرحله دوم استفاده از روشهای تثبیت كانونهای ایجاد شده باید مورد توجه قرار گیرد. در راستای ارائه راهكارهای مدیریت و كاهش شدت گرد و غبار با عنایت به عوامل مسبب آن، پیشنهاد گردیده است كه در مرحله اول باید با استفاده از راهكارهای مدیریتی و اجرائی ضمن حذف عوامل موثر بر تولید گرد و غبار بر كنترل فیزیكی مناطق تولید گرد و غبار با استفاده از روشهای تجربه شده و موفق در منطقه همت گماشت