مفهوم آزادي و نسبت آن با عدالت و پيشرفت در عرصه نظام سازي اسلامي

مختلف انسانی را در عرصه نظر و هم در عرصه عمل شكل داده اند و هر جا سخن از پیشرفت و نظام سازي و الگوسازي بوده، مفاهیم آزادي و عدالت در كانون نظریه پردازي قرار داشته اند. البته از قرنها پیش تعاریفی كه از این دو مفهوم ارایه شده یكسان نبوده و در همین نگاه كاربست این دو مفهوم در عرصه هاي اجتماعی دلالت بر شاخص ها و سنجه هاي عینی و ذهنی متفاوت داشته است. به مجرد آنكه آزادي در مبحث نظام سازي مطرح میگردد، اولین قید تحدیدكننده كه در مفهوم نظام و قواعد برخاسته از آن مستتر است بر آن عارض میگردد. علاوه بر این، بررسی هاي علمی نشان میدهد، خاستگاه نظري نظریه پردازان و نیز منبع معرف شاخصها و سنجه هاي عینی و ذهنی آنان در باب مفاهیم آزادي و عدالت بر گرفته از جهانبینی مسلط و مطلوب آنان است. به عبارتی نظریه پردازان و نظام سازان اجتماعی بر اساس مفروضات جهان بینی شناختی خود اولا: اًقدام به مفهوم پردازي دو مفهوم عدالت و آزادي میكنند و ثانیاً: در چارچوب همان مفروضات جهانبینی شناختی وزن و اولویت شناختی و عملیاتی هر كدام از دو مفهوم یاد شده را در نظام هاي اجتماعی تعین می نمایند. در چند سده اخیر با معرفی و تسلط مبانی جهان بینی هاي مكانیكی و ارگانیكی در عرصه هاي نظریه پردازي غرب و به تبع مشرق زمین، تعاریف و تفاسیر مكانیكی و ارگانیكی خاصی از مفهوم آزادي و نسبت آن با عدالت و نیز جایگاه این مفاهیم در نظام هاي اجتماعی ارایه شده است. آن گاه كه ایدئولوگها و نظریهپردازان وزن عدالت اجتماعی را پررنگتر كردند، معرف سوسیالیسم در عرصه نظامهاي سیاسی، اقتصادي، تربیتی، حقوقی و فرهنگی شدند و در دیگر زمان كه صاحبنظران و نظریه پردازان این جهان بینی ها مفهوم آزادي را برجسته تر كردند، معرف لیبرالیسم در عرصه هاي اقتصاد، سیاست، فرهنگ، تعلیم و تربیت و دیگر نظامهاي اجتماعی شدند. اینكه تحقق عدالت در گروي تحقق آزادي است و یا بالعكس از جمله پرسش هاي مهمی است كه سالها متفكران جهان به آن پرداخته اند.