صداي سكوت تهي(فضاي منفي) در مسجد

معماري هنري است براي نظم بخشیدن به فضا و در این میان معماري قدسی به مدد تكنیك هاي مختلف معماري هدف اصلی خود را در قرار دادن انسان در محضر پروردگار از طریق تقدس بخشیدن به فضایی كه می سازد و بدان نظم می دهد، تحقق می بخشد. معماري قدسی اسلام پیش از هر چیز در وجود مسجد متجلی است كه خود تجسم بازآفرینی نظم و آرامش طبیعت است. سوالی كه اینجا مطرح می شود این است كه مسجد را چه چیز مسجد می كند؟ در این نوشتار این مطلب مورد توجه قرار می گیرد كه در معماري مسجد، فضاي خالی از طریق درآمیختن حس حضور الهی با اشكال مادي نقش مثبتی را ایفا می كند و به آن ها تعالی می بخشد. از آنجا كه الوهیت هرگز تنزل یا تجلی مادي نیافته است، در ذهن مسلمان همواره مطلق و نامحدود باقی مانده است. اصل مورد توجه این نوشتار، توجه به این مطلب است كه فضاي خالی درون مسجد نه تنها عارضی نیست، بلكه عمداً به گونه اي طراحی شده است كه هرگونه تراكم یا كششی كه مانع گسترش كلام در فضاي نامحدود شود را خنثی نماید. بدین گونه، در نهایت به این اصل می رسیم كه معماري مسجد و چهره ظاهري آن به گونه اي شكل گرفته تا از طریق رمز و تمثیل، اسماء و صفات گوناگون الوهیت را جلوه گر نماید