با هم آيي و انواع آن در غزليات فرخي يزدي

با هم آوایی نوعی مجاورت واژه هایی است كه بر حسب مفهوم خود بر روی محور همنشینی تحقق می یابند. وقوع واژه هایی با ویژگی های بنیادین مشترك بر روی محور همنشینی( با هم آوایی همنشینی) را منجر میشود. برای نمونه، لیسیدن و زبان، مكیدن و لب، گاز گرفتن و دندان همه از نوع باهم آیی هم نشینی هستند. باهم آیی واژه ها بر حسب ویژگی ای كه آنها را در یك حوزهٔ معنایی قرار مینی دهد،( باهم آیی متداعی) نامیده میشود و این همان «مراعات النظیر» در صناعات ادبی است. با هم آیی بر روی محور همنشینی از نوع باهم آیی (قوی) و باهم آیی بر روی محور جانشینی از نوع باهم آیی (ضعيف) است؛ زیرا ضرورت وقوع در كنار هم را ندارد. ذكر این نكته ضروری به نظر می رساند كه واژه هایی كه بر روی محور همنشینی كنار هم قرار میگیرند و زنجیرهٔ كلام را میسازند بر معنی یكدیگر اثر میگذارند و همین تأثیر متقابل سبب انتقال معنی واژه ها به هم می شود. این انتقال معنایی فرایندی است كه به افزایش معنایی یك واژه و كاهش معنایی واژهٔ جانبی دیگر می شود. افزایش معنایی یك واژه ممكن است به حدی برسد كه تمامی معنی واژهٔ هم نشین را به خود بگیرد در این صورت كاهش معنایی واژهٔ هم نشین به اندازهای است كه ممكن است سبب حذف صورت آن واحد واژگانی شود و حضور آن واحد واژه بر روی محور همنشینی حشو تلقی شود و درك آن از طریق بافت امكان پذیر گردد. درك حشو نیز هم بر حسب دانش زبانی و هم بر حسب دانش دایره المعارفی امكان پذیر است. حذف هم از طریق بافت درون زبانی و هم از طریق بافت برون زبانی محقق میشود. نگارنده در پژوهش حاضر، نوعی دیگر از باهم آیی را با عنوان «باهم آیی سازه ای» مطرح میكند و این نوع : از باهم آیی را شامل انواع باهم آیی صرفی، نحوی و معنایی میداند. این نوع از باهم آیی همان معهوم «حذف به قرینه» است كه حدود شش قرن پیش از سوی عبدالقاهر جرجانی مطرح شده به بیانی دیگر، «حذف به قرینه» كه در دستور سنتی مطرح است در واقع همان باهم آیی سازه ای مطرح شده از سوی نگارنده است. در شرایطی كه حذف به قرینه در انواع آن، آنگونه كه در مقالهٔ حاضر به تفصیل طبقه بندی و معرفی میگردد تاكنون تحلیل نشده است. به همین دلیل پژوهش حاضر ابعادی از حذف را در قالب غزلیات فرخی یزدی می نمایاند كه به درك این رابطهٔ مفهومی مهم و شناخت زوایای آن كمك می كند.