طراحي مدل حفاظت كيفي آبخوان دشت قم با تأكيد بر پديده هجوم آب شور

امروزه افزایش جمعیت از یكسو، و برداشت بی رویه آب سفره های زیر زمینی برای مقاصد گوناگون صنعت و كشاورزی، از سوی دیگر سبب شده است تا پدیده تداخل آب شور و شیرین چه در نواحی ساحلی دریاها و چه در هر نقطه دیگری كه امكان وقوع این پدیده وجود دارد، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. در كشور ما نیز با توجه به وفور و پراكندگی پلایاهای متعدد، پهنه های وسیعی از دشتها در معرض خطر هجوم آب شور قرار دارند. از جمله دشت قم كه با توجه به قرارگیری در حاشیه غربی دریاچه نمك با این پدیده روبروست. اگرچه شواهد تجربی و سوابق تاریخی دلایسل متعددی مبنی بر تخریب كیفیت منابع زیر زمینی دشت بدست می دهند، لیكن در این پژوهش ابتدا با یك روش ساده كه بر اساس تحلیل اطلاعات هیدروگراف چاههای مشاهده ای استوار است، احتمال وجود این پدیده اثبات گردید، سپس به منظور بررسی چگونگی آلودگی آبخوان در اثر پیشروی آب شور دریاچه نمك، قسمت عمده آن از نظر كمی و كیفی شبیه سازی شده و مورد مطالعه قرار گرفت. شبیه سازی كیفی نیز برای پیش بینی روند دشت قم انجام شد. شبیه سازی كمی با هدف تخمین ضرایب هیدرولیكی آبخوان و با استفاده از كد VISUAL MODFLOE 3.1 در یك دوره پنج ساله از 1379 تا 1384 برای تخمین وضعیت تراز آب انجام شده و سپس با وارد كردن اطلاعات مربوط به یون كلر بعنوان آلاینده اصلی حاصل از تهاجم آب شور دریاچه در آبخوان آب شیرین، شبیه سازی كیفی توسط كد MT3D انجام گردید. در نهایت نتایج شبیه سازی كمی آبخوان نشان داد كه ورود آب شور دریاچه نمك به آبخوان سبب كاهش افت سطح آب در نواحی نزدیك به مرز تداخل آب شور و شیرین نسبت به مرزهای بالا دست گردیده است، همچنین نتایج شبیه سازی كیفی نیز نشان داد كه انطباق قابل قبولی بین اندازه گیریهای صحرایی و خروجی مدل شبیه سازی شده وجود دارد و با اطمینان قابل قبولی می توان وضعیت تهاجم آب شور به آبخوان دشت قم در آینده را پیش بینی نموده و راهكارهای مدیریتی مناسب برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی آتی را ارائه نمود.