حقوق اجتماعي مردم و معيارهاي آن از ديدگاه نهج البلاغه

یكی از مسائل مهم جامعه ي اسلامی تعریف حدود و معیارهاي حقوقی اجتماعی انسان در نظام اسلامی است. تعریف و تبیین این مسئله در دوره ي نخست اسلامی بدون در نظر گرفتن محیط حاكم بر این حقوق امكان پذیر نیست. شكل گیري نظام نو پاي اسلامی در محیط بدوي و حضَري جزیرة العرب، انسان عربی و عجمی را در عرصه اي قرار داد كه از یكسو در تكاپوي تعریفی جدید از خود و حقوق خود بود و از سوي دیگر در بند ریشه هاي عمیق جاهلی قرار داشت، عده اي چون خلفاي راشدین با توجهی كمتر به جهان بینی و ایدئولوؤي جدید اسلامی، راه سنّت بدوي را در پیش گرفتند و معیارهاي غیر اسلامی را در حقوق افراد مد نظر قرار دادند و افرادي چون پیامبر(ص) و امام علی(ع) بر اساس هدایت انسان از طریق آموزه هاي قرآنی با انتخاب معیارهاي عقلانی در احقاق حقوق اجتماعی مردم و هدایت آنها كوشیدند. این مقاله ضمن نگرشی كوتاه به محیط اجتماعی عصر جاهلی عرب، با بررسی اجمالی معیارهاي اساسی حقوق اجتماعی انسان در نزد پیامبر(ص)، ابوبكر، عمر، عثمان تحلیلی گسترده تر از این معیارها را در نهج البلاغه ارائه می دهد.